W październiku 2024 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) przedstawiło do konsultacji projekt aktualizacji KPEiK (aKPEiK) na lata 2021–2030. Dokument ten opracowywany został na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu. Państwa członkowskie UE są zobowiązane do przekazania aktualizacji KPEiK co 5 lat (art. 3) oraz opracowania nowego KPEiK co 10 lat (art. 14). Upoważnienie w tym zakresie jest ponadto zawarte w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (art. 15ab), zgodnie z którym minister właściwy do spraw energii, we współpracy z ministrem właściwym do spraw klimatu, opracowuje zintegrowany krajowy plan w dziedzinie energii i klimatu, o którym mowa w rozporządzeniu (UE) 2018/1999. KPEiK obejmuje bardzo szeroki wachlarz zakres zagadnień – od zużycia surowców i energii oraz emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach gospodarki, po skutki makroekonomiczne.
21 listopada 2024 r. na 22. posiedzeniu Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw wdrażającą do polskiego systemu prawnego podstawowe zasady funkcjonowania rynku wodoru (projekt UD36, druki sejmowe nr 743, 796 i 796-A). Posłowie wykazali się niezwykłą wręcz zgodnością: za projektem głosowało 447 posłów, przeciw 1, a wstrzymało się 17. Przebieg głosowania pokazuje, że ustanowienie zasad rynku wodoru w Polsce jest sprawą niezwykle ważną. Projekt trafił do Senatu i będzie głosowany już na kolejnym posiedzeniu, które zaplanowane jest w dniach 4-6 grudnia 2024 r. Co do zasady ustawa ma wejść w życie w terminie miesiąca od jej ogłoszenia (art. 19 projektu ustawy).
16 września 2024 r. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej przekazała Polsce raport ze Zintegrowanego Przeglądu Infrastruktury Jądrowej 2 (INIR 2), który został przeprowadzony przez ekspertów MAEA w kwietniu br. Wnioski z raportu są ogólnie pozytywne: Polska jest gotowa przejść do realizacji kolejnego etapu programu jądrowego, jednak warto zwrócić uwagę na fragment raportu dotyczący obszaru „Ramy Prawne”. W tym zakresie Agencja zasugerowała Polsce podjęcie pewnych działań.
Jedną z głównych sankcji za naruszenie zasad ochrony danych osobowych jest odpowiedzialność odszkodowawcza, przewidziana w artykule 82 Rozporządzenia (UE) 2016/679 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylającego dyrektywę 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 119, wydanie angielskie, Legislacja Tom 59, 4 maja 2016 r., dalej „RODO”).
Niniejszy artykuł analizuje pojęcie nadużycia procedury w prawie polskim. W szczególności koncentruje się na orzeczeniach o kosztach postępowania arbitrażowego stosowanych jako środek przeciwdziałania nadużyciom procedury. Dyskusja rozpoczyna się od wyjaśnienia ogólnego rozumienia nadużycia procedury w prawie polskim. Przedstawiono dwie teorie: teorię zewnętrzną i teorię wewnętrzną. Artykuł analizuje następnie konkretne środki legislacyjne w Polsce odnoszące się do nadużyć proceduralnych, w tym zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego (KPC). W artykule omówiono, sposób w jaki polskie prawo nie oferuje odrębnej definicji nadużycia procedury dla postępowań arbitrażowych, ale wskazuje, że zasady takie jak honeste procedere mają powszechne zastosowanie. Podkreślono, że choć bezpośrednie stosowanie niektórych przepisów KPC w postępowaniu arbitrażowym jest przedmiotem dyskusji, uznaje się ogólny zakaz nadużywania procedury. Na zakończenie artykułu podkreślono znaczenie rozstrzygnięć o kosztach jako narzędzia przeciwdziałania nadużyciom proceduralnym w arbitrażu. Podkreślono, że arbitrzy i pełnomocnicy powinni pamiętać o tych zasadach, aby zapewnić sprawiedliwe i skuteczne postępowanie. W szczególności decyzje o kosztach powinny być podejmowane w sposób przewidywalny i przejrzysty, aby uniknąć niespodzianek i potencjalnej niewykonalności w świetle polskiego prawa.
Jeżeli trybunał arbitrażowy odrzuci sprzeciw strony co do jurysdykcji trybunału, wówczas jurysdykcja trybunału arbitrażowego może zostać oceniona przez sąd państwowy w postępowaniu wszczętym przez którąkolwiek ze stron na podstawie art. 1180 § 3 KPC. Sąd państwowy analizuje skuteczność i ważność oraz istnienie przedmiotowej umowy o arbitraż. Jeżeli sąd polubowny, jest ono wiążące w postępowaniu o uchylenie wyroku (art. 365 § 1 KPC). W konsekwencji, strona jest również pozbawiona możliwości podnoszenia argumentów co do właściwości sądu polubownego w skardze o uchylenie wyroku arbitrażowego, jeżeli nie uczyni tego w toku postępowania arbitrażowego.
W październiku 2022 roku ogłoszono, że to technologia amerykańska oferowana przez Westinghouse – AP1000, została wybrana do realizacji pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce. Wybór wykonawcy otworzył drogę do rozpoczęcia bardziej szczegółowych prac projektowych oraz przygotowania zaplecza inwestycji. Konsekwencją powyższego było m.in. ogłoszenie we wrześniu 2023 r. podpisania umowy konsorcjalnej przez spółki Westinghouse i Bechtel, o współpracy w zakresie projektowania i budowy elektrowni jądrowej Lubiatowo – Kopalino. Następnie, jeszcze we wrześniu 2023 r., konsorcjum Westinghouse i Bechtel podpisały umowę ze spółką Polskie Elektrownie Jądrowe (PEJ) na zaprojektowanie elektrowni jądrowej. I choć podpisana na razie umowa obejmuje wyłącznie opracowanie projektu elektrowni, jako umowa typu ESC (Engineering Services Contract) i wciąż brak informacji o kontrakcie docelowym typu EPC na wybudowanie elektrowni, to do domeny publicznej przekazano wiosną br. informacje o wyborze siedmiu polskich partnerów do wsparcia m.in. budowy elektrowni jądrowej Lubiatowo – Kopalino. Otworzyło to drogę do dyskusji na temat sytuacji prawnej podwykonawcy w procesie budowy elektrowni jądrowej.
Jak wynika z informacji zawartych na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji, pismem z dnia 10 września 2024 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zwróciło się o przekazanie projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (nr wykazu: UD36) do rozpatrzenia przez Komisję Prawniczą. Ustawa w założeniu ma wprowadzić ramy prawne dla funkcjonowania rynku wodoru. Zanim jednak projekt został uzgodniony z Radą Ministrów, wiele podmiotów (ponad 30) zgłosiło – na etapie konsultacji publicznych i opiniowania – obszerne uwagi co do jego treści.
W lipcu 2024 r. na stronach internetowych czterech największych operatorów systemu dystrybucyjnego pojawiły się komunikaty w związku z opublikowaną Informacją Prezesa URE nr 37/2024 oraz wezwaniem zarówno Operatorów Systemu Elektroenergetycznego jak i wytwórców do zweryfikowania umów przyłączeniowych ze względu na upływ maksymalnego terminu wyznaczonego ustawą OZE do jakiego wytwórcy mogli wydłużyć termin na dostarczenie energii elektrycznej po raz pierwszy do sieci poprzez złożenie stosownego wniosku, o którym mowa w art. 184d ust. 1 i 1a ustawy OZE.
20 sierpnia 2024 r. w Wykazie Prac Legislacyjnych opublikowano założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej o raz inwestycji towarzyszących (tzw. specustawa jądrowa) oraz niektórych innych ustaw (UD 118). Jest to jeden z dwóch projektów nowelizacji specustawy, które zostały opublikowane tego samego dnia. Zgodnie z wymienionymi celami projektu zmienione przepisy mają w założeniu pozwolić na etapowanie procesu budowlanego obiektu energetyki jądrowej, co wpłynie pozytywnie na usprawnienie przygotowania i realizacji inwestycji.
Obecny dyskurs publiczny na temat pierwszej polskiej elektrowni jądrowej w budowie koncentruje się przede wszystkim na fazie rozwoju i procesie uzyskiwania pozwoleń. Na początku kwietnia ogłoszono listę siedmiu polskich firm wybranych przez Westinghouse do wsparcia budowy projektu. Również w kwietniu odbyła się uroczystość rozpoczęcia pierwszych prac terenowych w ramach projektu. Są to ważne wydarzenia dotyczące samej realizacji, ale w porównaniu z cyklem życia elektrowni jądrowej wynoszącym co najmniej kilkadziesiąt lat, faza budowy jest stosunkowo krótka. W związku z tym konieczne jest również spojrzenie w przyszłość pod kątem warunków niezbędnych do bezpiecznej, ale także opłacalnej eksploatacji elektrowni jądrowej.
W przypadku złożonych transakcji lub umów często spotyka się klauzule umowne, które umożliwiają stronie (lub obu stronom) przeniesienie wszystkich swoich praw i obowiązków wynikających z umowy na osobę trzecią. Taka klauzula może dawać tej stronie prawo do wyznaczenia osoby trzeciej, która przejmie jej prawa i obowiązki, aby w ten sposób stać się stroną umowy…
Pełna wersja artykułu dostępna jest dla zalogowanych użytkowników na stronie Związku Przedsiębiorców i Pracodawców pod linkiem.
W ostatnich dniach media obiegła informacja, że – pomimo przedłużenia terminu naboru dla gmin chętnych do udziału w procesie wyboru miejsca na nowe składowisko powierzchniowe odpadów promieniotwórczych nisko- i średnioaktywnych krótkożyciowych (NSPOP) do 30 czerwca br. – żadna gmina nie złożyła zgłoszenia.
Rozporządzenie Rady (UE) 2024/1745 z dnia 24 czerwca 2024 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 833/2014 wprowadziło istotne zmiany w systemie sankcji UE w zakresie rozstrzygania sporów i zamrażania aktywów inwestorów zagranicznych przez Rosję. Nałożono również i zmieniono inne środki sankcyjne, ale nie są one przedmiotem niniejszej noty.
Krajobraz arbitrażu stale się zmienia. Istnieją orzeczenia, które ukształtowały doktrynę arbitrażu i były szeroko komentowane i analizowane (np. Dutco lub Enka przeciwko Chubb). Jest też inne orzeczenie, które może mieć taki sam wpływ, jednak nie ze względu na jego wartość merytoryczną, ale ze względu na kontrowersje, jakie wywołało.
W niedawno opublikowanym wyroku Sąd Najwyższy odniósł się do kwestii wykonywania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych w Polsce. Strona wniosła o wykonanie w Polsce wyroku ICC wydanego w 2018 r. pomiędzy niemiecką a polską spółką. Sąd Apelacyjny odmówił wykonania wyroku z uwagi na fakt, że wnioskodawca nie przedłożył oryginału umowy o arbitraż ani jej należycie poświadczonego odpisu, lecz zeskanowaną kopię umowy. Sąd Apelacyjny uznał to za niewystarczające i na tej podstawie odmówił wykonania wyroku. Co ciekawe, Sąd Najwyższy zajął przeciwne stanowisko i uchylił decyzję Sądu Apelacyjnego.
Zgodnie z dostępnymi statystykami z 2022 r., średni czas trwania postępowania sądowego w sprawie gospodarczej przed sądem powszechnym w Polsce wynosi około 8 miesięcy w sądach rejonowych (sądy te zazwyczaj rozpatrują mniej skomplikowane sprawy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 100.000 zł) i około 12 miesięcy w sądach okręgowych (sądy te rozpatrują sprawy, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 100.000 zł). Statystyki te odnoszą się wyłącznie do postępowań pierwszoinstancyjnych, a jeśli zapytają Państwo prawników w Polsce, statystyki te mogą nadal wydawać się optymistyczne, ponieważ nierzadko zdarza się, że sprawa trwa dłużej.
Globalizacja rynków ma swoje zalety i z pewnością poprawiła codzienne standardy życia i możliwości biznesowe. Ma również swoje wady, w szczególności znacznie większą zdolność do rozproszenia swoich aktywów w różnych jurysdykcjach w celu ukrycia ich przed egzekucją. Współpraca międzynarodowa między organami i sądami ma zatem kluczowe znaczenie, w tym w zakresie wykonywania w danej jurysdykcji orzeczeń wydanych przez sąd zagraniczny.
Niniejszy artykuł podsumowuje procedurę wykonywania środków tymczasowych w Polsce i przedstawia zarys tego, o czym wierzyciel powinien wiedzieć, rozważając dochodzenie majątku dłużnika w Polsce.
Wniosek o zabezpieczenie roszczenia stanowi przydatny instrument, mający zapewnić, że postępowanie cywilne odniesie swój cel, niezależnie od tego, jak długo będzie trwało. Do złożenia wniosku należy się jednak dobrze przygotować, gdyż źle przygotowany wniosek, może pogorszyć sytuację uprawnionego.
Jedną z technologii pozwalających na zarządzanie emisjami CO2 jest gospodarcze wykorzystanie (CCU, Carbon Capture and Utilization). Pozwala to na zużywanie CO2 pochodzącego z wychwytu (z instalacji emitujących lub z powietrza) w miejsce węgla kopalnego zwłaszcza w gałęziach gospodarki związanych z trudnymi do eliminacji emisjami. CCU stanowi element łańcucha wartości CO2, na który składa się także wychwyt (Capture), transport oraz składowanie (Storage). Za najbardziej korzystne uważa się połączenie gospodarczego wykorzystywania CO2 (CCU) oraz jego sekwestracji (CCS).
Od strony prawnej, sprawa jest jasna – AI nie może wydawać wyroków. Akt w sprawie sztucznej inteligencji (tzw. AI Act) w motywie 61 jasno wskazuje, że “stosowanie narzędzi AI może wspierać uprawnienia decyzyjne sędziów lub niezależność sądownictwa, ale nie powinno ich zastępować, gdyż podejmowanie ostatecznej decyzji musi pozostać działaniem kierowanym przez człowieka.
Wciąż rosnące zainteresowanie tematyką wodoru zdecydowanie nie idzie w parze ze zmianami legislacyjnymi służącymi realizacji 6. celu Polskiej Strategii Wodorowej do roku 2030 z perspektywą do roku 2040, jakim jest „Stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego”, a właściwie tempem, w jakim zmiany te są procedowane. Mimo istnienia kilku fragmentarycznych regulacji zawartych w niektórych ustawach oraz aktach niższego rzędu, w polskim porządku prawnym wciąż brak jest bowiem aktu, który w kompleksowy sposób normowałby szeroko rozumiane prawo wodorowe.
Zgodnie z wciąż obowiązującym Programem Polskiej Energetyki Jądrowej z 2020 r. (M.P. 2020, poz. 946) w 2022 r. podpisana miała zostać umowa z dostawcą technologii i głównym wykonawcą EPC (eng. Engineering Procurment Construtcion). Harmonogram stanowiący załącznik do PPEJ nie zawiera przy tym założenia co do etapowania i zawierania kilku kontraktów. Jednak umowa zawarta w październiku 2023 r. przez spółkę Polskie Elektrownie Jądrowe a konsorcjum Westinghouse i Bechtel nie jest jeszcze kontraktem docelowym typu EPC na wybudowanie elektrowni jądrowej, a umową typu ESC (ang. Engineering Services Contract) obejmującą wyłącznie wykonanie projektu pierwszej polskiej elektrowni jądrowej na Pomorzu.
Mediacja i inne pozasądowe metody rozstrzygania sporów zyskują na popularności. Obszarem, w którym jeszcze do niedawna nie były popularne, był szeroko pojęty sektor publiczny. Podmioty publiczne niejednokrotnie wolały rozstrzygnąć sprawę przed sądem niż negocjować ugodę. Powodów było wiele, ale jeden z najistotniejszych stanowiła obawa przed kwestionowaniem decyzji o polubownym rozstrzygnięciu sporu jako niegospodarności, a nawet naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Wobec powyższego ustawodawca znowelizował przepisy ustawy o finansach publicznych, wprowadzając zasadę, że jednostka sektora finansów publicznych może zawrzeć ugodę w przypadku dokonania oceny, że skutki ugody są dla tej jednostki lub odpowiednio Skarbu Państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego albo arbitrażowego.
Zielony najem to umowy najmu nieruchomości zawierające klauzule promujące zrównoważony rozwój i ochronę środowiska. W polskim obrocie prawnym klauzule te są zazwyczaj wprowadzane do umowy najmu lub stanowią jej odrębny załącznik.
Przepisy dotyczące ochrony środowiska stanowią jeden z najważniejszych aspektów ESG. W Polsce należą do nich m.in. ustawa Prawo ochrony środowiska, która nakłada obowiązki związane z kontrolą emisji, gospodarką odpadami i ochroną zasobów wodnych.
Zeznania świadków i przesłuchanie stron na piśmie są kwestiami wartymi omówienia. Budzą one jednak wiele uzasadnionych wątpliwości, w szczególności dotyczących naruszenia zasady bezpośredniości i zasady równości stron. Co więcej, pisemne zeznania rzadko przyspieszają postępowanie, co miało być ich największą zaletą. Choć zostały one wprowadzone do Kodeksu postępowania cywilnego już w lipcu 2019 r., to nadal budzą istotne wątpliwości w nauce prawa i orzecznictwie, a także w codziennej praktyce sądów i pełnomocników.
Przedawnienie roszczeń banków po uchwale Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 r. w sprawie kredytobiorców we frankach szwajcarskich
Uchwała Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 r. w sprawie kredytobiorców frankowych wywołała poruszenie na polskim rynku prawniczym. Często zdarza się, że pełnomocnicy kredytobiorców błędnie interpretują orzeczenie, w związku z czym ich stanowisko wymaga odpowiedzi i doprecyzowania.
7 marca 2024 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki udzielił pierwszej koncesji na wytwarzanie energii w hybrydowej instalacji OZE. Pilotażowy projekt instalacji w technologii Agro-Hydro-Energy opracowanej przez Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu i Energetyczny Klaster Oławski otrzymał nazwę Gaj Oławski 5 AHE. Z kolei do Operatorów Systemów Elektroenergetycznych spływają pierwsze wnioski o określenie warunków przyłączenia dla hybrydowych instalacji OZE. O ile proces przyłączeniowy zwykłej instalacji odnawialnego źródła energii nie wzbudza już większych wątpliwości, o tyle wciąż mogą się one pojawiać na tle procesu przyłączeniowego kolejnych instalacji OZE do jednego punktu przyłączenia w systemie tzw. cable pooling’u.
W dn. 6 lutego 2024 r. Komisja Europejska opublikowała dokument pt. „W kierunku ambitnego przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla w UE”, obejmujący proponowaną strategię oraz wizję w tym obszarze. Przywołano cel neutralności klimatycznej w całej gospodarce UE do 2050 r. oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 55 % do 2030 r., a następnie o 90% do 2040 r. Kluczowe znaczenie ma odejście od paliw kopalnych, co będzie możliwe dzięki rozwojowi OZE oraz poprawie efektywności energetycznej. Równolegle Unia Europejska kładzie nacisk na rozwój zarządzania emisjami CO2, uznając je za „pełnoprawną” część polityki neutralności klimatycznej. Znajdzie ono zastosowanie w gałęziach gospodarki, gdzie rezygnacja z wykorzystania paliw kopalnych jest zbyt kosztowna, a także sektorach generujących niemożliwe do wyeliminowania tzw. emisje procesowe CO2, w transporcie czy rolnictwie.
As a result of the COVID-19 pandemic and the resultant worldwide lockdown, courts around the world have faced the problem of how to hold a proceeding when a traditional, stationary hearing could not be held. That is when remote hearings, i.e., hearings that can take place without participants appearing in court, became much more popular and were introduced to legal systems as an alternative, regular manner of proceeding. In Poland, it was the Law of 2 March 2020, on Special Solutions for Preventing, Countering and Combating COVID-19, Other Infectious Diseases and Crisis Situations Caused by Them (hereinafter: “the COVID-19 Law”), that introduced those provisions into the Polish legal system. This regulation was firstly supposed to be only temporary, but it brought long-lasting changes to Polish law.
Przy skomplikowanych transakcjach lub umowach często można spotkać się z klauzulą umowną, która umożliwia stronie (lub obu stronom) przeniesienie ogółu praw i obowiązków wynikających z umowy na osobę trzecią. Taka klauzula może dawać tej stronie prawo do wyznaczenia osoby trzeciej, która przejmie jej prawa i obowiązki, np. stanie się właściwą stroną umowy. Z takim schematem mamy często do czynienia w przypadku podmiotów wchodzących w skład grupy kapitałowej lub w transakcjach fuzji i przejęć, a także w umowach przedwstępnych dotyczących nieruchomości.
Do niedawna kwestia dopuszczalności takich klauzul na gruncie polskiego prawa nie była do końca rozstrzygnięta, co stanowiło podstawę do ożywionej dyskusji na temat tego, czy takie klauzule są w ogóle wykonalne i dopuszczalne w Polsce.
Niedawny wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2023 r., sygn. akt. II CSKP 313/23, ma istotne znaczenie. Przedstawił on jasne stanowisko prawne w tej kwestii, pomagając tym samym zdefiniować obecny krajobraz prawny.
Bieżący dyskurs publiczny dotyczący realizowanej elektrowni jądrowej na Pomorzu skupia się mocno na etapie deweloperskim i procesie permittingu. Na początku kwietnia ogłoszono listę siedmiu polskich firm, które zostały wybrane przez Westinghouse do wsparcia budowy projektu. Także w kwietniu odbyła się uroczystość rozpoczęcia pierwszych prac terenowych dla inwestycji. To istotne wydarzenia dotyczące samej realizacji, jednak w zestawieniu z co najmniej kilkudziesięcioletnim cyklem życia elektrowni jądrowej, etap budowy jest stosunkowo krótki. Konieczne jest zatem także spojrzenie w przyszłość w zakresie warunków koniecznych do spełnienia dla bezpiecznego, ale i opłacalnego funkcjonowania elektrowni jądrowej.
Firmy, napędzane rozprzestrzenianiem się obowiązków informacyjnych w zakresie ESG, którym towarzyszy presja ze strony interesariuszy (w tym klientów), a także instytucji finansowych, z roku na rok mówią coraz więcej o swoich działaniach i wynikach w kwestiach środowiskowych. Stwierdzenia takie padają zarówno w kontekście konkretnego produktu lub usługi, jak i strategii firmy lub ładu korporacyjnego. Oczywiście, tak długo jak są one prawdziwe i pokazują rzetelne dane, powinny być postrzegane jako pozytywny element firmy, nie pozostający bez wpływu na jej reputację i pochlebną ocenę ambicji w zakresie zrównoważonego rozwoju. Jednak co w sytuacji, gdy takie stwierdzenia staną się przedmiotem dyskusji czy ataków, jako nieprawdziwe, nierzetelne, wprowadzające w błąd czy jako dane bez pokrycia? Jakie są potencjalne konsekwencje prawne co do działań, które mogą być zakwalifikowane jako tzw. „greenwashing”?
W dniu 22 marca 2024 r. opublikowana została Informacja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr 15/2024 dotycząca kwestii wywołujących w ostatnim czasie najczęstsze wątpliwości interpretacyjne dotyczące przyłączania do sieci. Prezes URE wyraził w ten sposób swoje stanowisko tak w związku z rosnącą liczbą odmów określenia warunków przyłączenia m.in. w zakresie tzw. trybu komercyjnego przyłączenia do sieci. Komentowane stanowisko PURE może być pomocne dla procedowania wniosków zarówno dla operatorów jak i podmiotów wnioskujących, w szczególności wytwórców energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii. Zwłaszcza, że opinię Regulatora można zazwyczaj uzyskać dopiero w toku konkretnego postępowania administracyjnego. Nie można jednak zapominać, że zaprezentowana interpretacja Regulatora jest abstrakcyjna, a każdy poszczególny przypadek może zostać oceniony odmiennie.
Niewiele ostatnich postanowień Sądu Najwyższego zamieszało w „arbitrażowym kotle” w Polsce tak bardzo, jak to wydane w dniu 19 stycznia 2024 r. (sygn. akt II CSKP 897/22). Postanowienie to odnosi się do dość kontrowersyjnego tematu, tj. czy sytuacja majątkowa strony powodująca niemożność poniesienia kosztów postępowania arbitrażowego może być przesłanką odmowy właściwości sądu polubownego ze względu na niemożność wykonania zapisu na sąd polubowny. We wspomnianym wyżej postanowieniu polski Sąd Najwyższy włączył się w ogólnoświatową dyskusję na ten temat i zaprezentował pogląd, że w niektórych sytuacjach może to mieć miejsce.
Do początku 2023 r. w Polsce brak było dogodnych rozwiązań w zakresie planowania spadkowego, które z jednej strony zapewniałyby kontynuację działalności, a z drugiej ochronę majątku.
Zmieniło się to 26 stycznia 2023 r., kiedy Sejm przyjął ustawę o fundacjach rodzinnych. Ustawa weszła w życie 22 maja 2023 roku.
Z dostępnych danych wynika, że wprowadzony mechanizm cieszy się dość dużą popularnością – w 2023 r. zarejestrowano ponad 400 fundacji rodzinnych i złożono ponad 800 wniosków o wpis do rejestru takich fundacji.
Artykuł został po raz pierwszy opublikowany w magazynie ThoughtLeaders4 Disputes Magazine.
Kilka uwag na gruncie przepisów Prawa energetycznego i specustawy inwestycyjnej. Zgodnie z wykazem opublikowanym na stronie Operatora Systemu Przesyłowego – Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. (PSE, OSP) w grudniu 2023 r. Polskie Elektrownie Jądrowe sp. z o.o. uzyskały warunki przyłączenia dla obiektu typu SE EJ, czyli przyszłej stacji elektroenergetycznej dla elektrowni jądrowej na obszarze Pomorza Gdańskiego.
Jedną z technologii mających duże znaczenie w kontekście dekarbonizacji oraz dążenia do neutralności klimatycznej jest wychwyt dwutlenku węgla (CO2) oraz jego zatłaczanie w celu trwałego składowania w strukturach geologicznych (CCS, ang. Carbon Capture and Storage). Możliwe jest także jego połączenie z gospodarczym wykorzystywaniem CO2 w procesach produkcyjnych (CCUS, ang. Carbon Capture, Utilisation and Storage).
Pełna wersja artykułu jest dostępna w dodatku specjalnym do Magazynu Biomasa, styczeń 2024 nr 1.
W ostatnich miesiącach polskie ramy arbitrażu uległy rozszerzeniu. Są dwie nowości prawne, z którymi warto się zapoznać, analizując stan arbitrażu gospodarczego w Polsce.
Pierwszą z nich jest zmiana zasad poddawania pod arbitraż sporów zawisłych przed sądami powszechnymi. Po drugie, pojawiła się możliwość wprowadzenia zapisu na sąd polubowny do statutu fundacji rodzinnej.
Próby stworzenia otoczenia prawnego dla CCS w Polsce trwają już od wielu lat. W artykule Grzegorz Pokrzywka, adwokat – senior counsel w Kancelarii Kubas Kos Gałkowski, Praktyka Energetyki i Zasobów Naturalnych – analizuje, jakie zmiany dla tego sektora wprowadziła nowelizacja obejmująca Prawo geologiczne i górnicze oraz jakich rozwiązań potrzeba, by upowszechnić technologie wychwytu
i składowania CO2.
Biogazownie rolnicze mają znaczny potencjał, aby stać się istotną częścią polskiej transformacji energetycznej w myśl zasad zrównoważonego rozwoju. Nasz kraj posiada ku temu korzystne warunki, z uwagi na znaczący udział w gospodarce rolnictwa oraz przetwórstwa rolno-spożywczego, a także dużą powierzchnię obszarów wiejskich.
Inwestycje w odnawialne źródła energii to jedna z dróg rozwoju sektora energetycznego. Polska ma w tym zakresie ogromny potencjał – już do 2030 r. aż 50% zapotrzebowania na energię elektryczną w kraju mogłoby zostać pokryte z odnawialnych źródeł energii1. Ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o OZE oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1762), która weszła w życie 1 października 2023 r., ustawodawca wprowadził szereg zmian, w tym m. in. w ustawie o odnawialnych źródłach energii, chcąc wyjść naprzeciw oczekiwaniom rynku. Zmiany te dotknęły także sektor fotowoltaiki. Nie ulega bowiem wątpliwości, że filarem sektora OZE w Polsce pozostają w dalszym ciągu źródła solarne, stanowiąc jednocześnie ponad połowę mocy zainstalowanej OZE – prawie 57%.
Na gruncie prawa polskiego kara umowna ukształtowana przez strony nie musi pełnić funkcji odszkodowawczej w odpowiedzialności kontraktowej. Skoro tak, to kary umowne nie muszą również realizować zasady kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej, jeżeli w danej konfiguracji kontraktowej strony ukształtowały kary umowne w taki sposób, że nie pełniły one funkcji odszkodowawczej lub jedynie kompensacyjnej, lecz np. represyjną lub prewencyjną. W konsekwencji zasądzenie kary umownej w takim przypadku nie mogłoby być sprzeczne z polskim porządkiem publicznym.
Niniejszy artykuł omawia zagadnienie, które wydaje się oczywiste, ale w niektórych przypadkach wcale takie nie jest, a mianowicie skutki niepodniesienia przez stronę zarzutu braku jurysdykcji na gruncie polskiego prawa arbitrażowego. Polski system prawny wypracował spójne i kompleksowe mechanizmy badania właściwości sądu polubownego. System ten wprowadza m.in. określone ograniczenia czasowe, w których strona może zakwestionować właściwość sądu arbitrażowego. Niedotrzymanie ustawowego terminu na podniesienie takiego zarzutu ma poważne konsekwencje. Jeżeli strona podniesie zarzut braku jurysdykcji po upływie terminu określonego w Kodeksie postępowania cywilnego, co do zasady nie powinien on być oceniany ani przez sąd polubowny, ani przez sąd państwowy w postępowaniu postarbitrażowym jako przedawniony (wykluczony).
Jakie przepisy mają zastosowanie do arbitrażu w Twoim kraju? Czy istnieją jakieś przepisy bezwzględnie obowiązujące? Polskie prawo arbitrażowe jest skodyfikowane w Kodeksie postępowania cywilnego („KPC”). Zapewnia ono kompleksowe ramy postępowania arbitrażowego i reguluje m.in.: i. zakres zastosowania polskiego prawa arbitrażowego (art. 1154 KPC), ii. zdatność arbitrażową (art. 1157 KPC), iii. umowę o arbitraż (art. 1161-1164(1) KPC), iv. skład trybunału arbitrażowego (art. 1169-1179 KPC), v. właściwość trybunału arbitrażowego (art. 1180 KPC), vi. środki tymczasowe (art. 1181 KPC), vii. postępowanie arbitrażowe (art. 1183-1193 KPC), viii. prawo właściwe (art. 1194 KPC), ix. wyrok arbitrażowy (art. 1195-1204 KPC). Kodeks postępowania cywilnego reguluje również postępowanie postarbitrażowe, a mianowicie postępowanie w przedmiocie uchylenia wyroku sądu polubownego (art. 1205-1211 k.p.c.) oraz uznanie i wykonanie wyroku sądu polubownego (art. 1212-1217 k.p.c.). Niektóre przepisy mające zastosowanie do arbitrażu znajdują się również w innych aktach prawnych (np. wpływ upadłości na postępowanie arbitrażowe regulują przepisy prawa upadłościowego).
Chociaż przepisy UE dotyczące nowej żywności weszły w życie w latach 90-tych, zagrożenie głodem i kryzysem żywnościowym w Europie pojawiło się w takim stopniu dopiero w ostatnich latach. Koncepcja nowej żywności, która może sprostać wyzwaniom, wiąże się jednak z kilkoma kwestiami etycznymi. W aspekcie indywidualnym jest to możliwość wykorzystania szeroko innowacyjnych metod do produkcji żywności, która z powodzeniem zastępuje mięso lub stanowi alternatywę dla cukru.
Nasz poprzedni wpis na tym blogu poświęcony był polskiemu orzecznictwu w postępowaniach po wydaniu wyroku arbitrażowego w 2020 r. Próbowaliśmy odpowiedzieć na pytanie, czy Polska jest jurysdykcją przyjazną arbitrażowi. Doszliśmy do wniosku, że z ponad 200 postępowań, które udało nam się przeanalizować, wyroki arbitrażowe zostały uchylone lub ich wykonania / uznania odmówiono tylko w stosunkowo niewielkiej liczbie przypadków. W ponad 90% przypadków wyroki arbitrażowe zostały pozytywnie zweryfikowane przez polskie sądy apelacyjne. W celu porównania naszych ustaleń w tym wpisie ponownie przyglądamy się na blogu polskiemu krajobrazowi arbitrażowemu w latach 2021 i 2022.
Wprowadzenie do zagadnienia fundacji rodzinnej i arbitrażu w sporach związanych z fundacjami rodzinnymi w prawie polskim, przedstawione przez dr Rafała Kosa, LLM i dr Macieja Durbasa, LLM. W dniu 26 stycznia 2023 r. Sejm przyjął ustawę o fundacjach rodzinnych. Ustawa ta wprowadza do polskiego porządku prawnego nowy instrument planowania spadkowego (fundację rodzinną) i jednocześnie umożliwia rozstrzyganie sporów związanych z fundacjami rodzinnymi w postępowaniu arbitrażowym.
Instytucja postępowania przygotowawczego została wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego w 2019 roku. Koncepcja ta została zapożyczona z arbitrażu, gdzie postępowanie przygotowawcze funkcjonuje z powodzeniem od wielu lat i stało się wysoce efektywne. Ta nowa instytucja miała na celu: częściowe odformalizowanie komunikacji między sędziami a stronami, przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych i dowodów na wczesnym etapie postępowania, zidentyfikowanie istoty sporu, stworzenie warunków umożliwiających polubowne rozstrzygnięcie sporu w jego pierwszej fazie. Wszystkie powyższe założenia mają sprawić, że postępowanie sądowe będzie mniej czaso- i pracochłonne, umożliwiając stronom i sądowi efektywne zaplanowanie pełnego postępowania. Choć intencje te są godne pochwały, postępowanie przygotowawcze nie przyjęło się należycie w postępowaniu sądowym, a niefunkcjonalny charakter przepisów spowodował wiele niejasności i przyczynił się do wydłużenia postępowania.
Rafał Kos i Maciej Durbas z Kubas Kos Gałkowski uważają, że ostatnie zmiany w polskim Kodeksie postępowania cywilnego zachęcą do korzystania z arbitrażu jako alternatywy dla postępowań sądowych, a tym samym potencjalnie zwiększą jego popularność w Polsce. W dniu 9 marca 2023 r. Sejm RP przyjął ustawę nowelizującą Kodeks postępowania cywilnego, wprowadzając zmiany umożliwiające tzw. konwersję sporów sądowych na arbitraż. Ustawa wchodzi w życie w lipcu 2023 roku. Niniejszy artykuł zawiera krótkie omówienie szczególnych zasad poddania sporu już zawisłego przed sądem państwowym pod rozstrzygnięcie sądu polubownego.
Z technologią CCS (Carbon Capture Storage) Unia Europejska wiąże duże nadzieje w kontekście celów dekarbonizacji i zmierzania państw członkowskich do neutralności klimatycznej. Proces ten polega na wychwytywaniu dwutlenku węgla (CO2) z instalacji przemysłowych, jego transporcie na składowisko i zatłoczeniu do odpowiedniej podziemnej formacji geologicznej w celu stałego składowania. Zarówno w prawie unijnym, jak i w prawie krajowym uchwalone zostały odpowiednie przepisy mające służyć powstawaniu pierwszych instalacji CCS i rozwojowi tej technologii, aż po jej komercjalizację oraz szerokie upowszechnienie.
Polska obecnie przechodzi proces transformacji energetycznej. Całkowity udział konwencjonalnej energii węglowej spada na rzecz nowych technologii, zwłaszcza tych obejmujących energię odnawialną. Planowane są inwestycje w energetykę jądrową. Polski przemysł dąży do dekarbonizacji. W najbliższych latach na krajową energetykę i transformację klimatyczną przeznaczone zostaną miliardy złotych.
W wyroku z dnia 26 stycznia 2023 r. polski Sąd Najwyższy odniósł się do interesującego zagadnienia dotyczącego relacji pomiędzy roszczeniami informacyjnymi agenta a upływem terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę prowizji. Sąd odpowiedział na pytanie, czy możliwe jest skuteczne dochodzenie przez agenta roszczeń informacyjnych zmierzających do ustalenia należnej mu prowizji, nawet jeśli upłynął już termin przedawnienia roszczeń o zapłatę tej prowizji.
W wyroku tym Trybunał odniósł się również do innych kwestii interesujących z punktu widzenia osób wykorzystujących w swojej działalności gospodarczej umowę agencyjną. W związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 13 października 2022 r. w sprawie Rigall Arteria Management, Trybunał potwierdził możliwość umownego wyłączenia prowizji agenta w przypadku kolejnych transakcji zawieranych z klientami pozyskanymi wcześniej przez agenta.
Przed kilkoma laty w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniana była kwestia terminu przedawnienia roszczeń konsumenta przeciwko ubezpieczycielowi związanych z pobraniem przez ubezpieczyciela tzw. opłat likwidacyjnych w umowach ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w przypadku uznania za niedozwolone (i tym samym niewiążące konsumenta) postanowień umownych przewidujących pobranie przez ubezpieczyciela tych opłat w razie przedterminowego rozwiązania umowy UUFK przez konsumenta. Problematyczne było to, czy roszczenia te przedawniają się w terminach ogólnych wynikających z art. 118 KC, czy też w terminie 3 lat przewidzianym w art. 819 § 1 KC dla roszczeń z umowy ubezpieczenia. Sąd Najwyższy w czterech uchwałach wyjaśnił, że roszczenia te przedawniają się w terminach wynikających z art. 118 KC, nie zaś w terminie właściwym dla roszczeń z umowy ubezpieczenia, ponieważ są to roszczenia związane nie z elementem ubezpieczeniowym w umowie UUFK, lecz z jej elementem inwestycyjnym.
Każdy podmiot, który chce pobierać lub wprowadzać energię elektryczną do sieci Operatora (przesyłowego lub dystrybucyjnego) musi się zmierzyć z procedurą opisaną w art. 7 Prawa energetycznego. Użycie słowa „zmierzyć się” jest tu jak najbardziej celowe, ponieważ wieloetapowa i wielowariantowa procedura przyłączenia do sieci jest jednym z najbardziej skomplikowanych prawnie zagadnień w całej ustawie. Wielokrotna nowelizacja art. 7 wraz ze zmianą polityki klimatycznej UE oraz rozwojem technologicznym m.in. odnawialnych źródeł energii spowodowała, że jest to przepis rozbudowany i nieczytelny. W doktrynie zgłaszane są nawet postulaty, aby kwestie przyłączenia do sieci wyodrębnić jako osobny rozdział ustawy Prawo energetyczne.
Strony umowy handlowej wybierają arbitraż, aby wykluczyć jurysdykcję sądów w potencjalnym sporze. Jednak mimo zapisu na sąd polubowny, jurysdykcja sądów jest zachowana w zakresie środków tymczasowych. W zależności od tego, które forum uważa za korzystniejsze, w większości jurysdykcji strona może wystąpić do sądów powszechnych lub arbitrażowych o wydanie zarządzeń zabezpieczających. Pytanie brzmi, czy takie podejście jest nadal właściwe, biorąc pod uwagę, że ze względu na to, iż postępowanie nadzwyczajne stało się standardem powszechnie akceptowanym przez instytucje arbitrażowe, w celu uzyskania ochrony tymczasowej strony nie muszą czekać na powołanie sądu arbitrażowego.
Możliwość produkcji energii elektrycznej na Bałtyku daje Polsce obietnicę budowy lokalnego łańcucha wartości, który może mieć kluczowy wkład w sprawiedliwą transformację tradycyjnego polskiego przemysłu. Warunkiem, który musi być spełniony, aby ten cel stał się możliwy do realizacji, są sprzyjające mechanizmy regulacyjne. Pakiet legislacyjny dotyczący offshore właśnie jest nowelizowany. To dobry znak – ustawodawca reaguje na postulaty podmiotów, których inwestycje dają podwaliny pod zupełnie nowy sektor polskiej gospodarki.
Zasady rozpoznawania spraw gospodarczych przez sądy państwowe w Polsce przez wiele lat były dość niestabilne. Ustawodawca wprowadzał specjalny tryb postępowania w takich sprawach, następnie poddawał je ogólnym zasadom postępowania cywilnego, by później powrócić do specjalnego trybu. Od 2019 roku obowiązują szczególne zasady postępowania w sprawach gospodarczych, choć powrót do nich jest bardzo krytykowany, głównie przez samych sędziów. Nie wiadomo więc, jak długo potrwa ta faza i czy z czasem sprawy gospodarcze będą znów rozpoznawane według ogólnych zasad postępowania cywilnego. Przywracając w 2019 r. postępowanie szczególne w sprawach gospodarczych, ustawodawca jako przyczynę wprowadzenia odrębnych przepisów w tym zakresie podał konieczność przyspieszenia orzekania w tych sprawach. Trzy lata od wejścia w życie tych przepisów pokazały, że tylko w niewielkim stopniu spełniły one swoją rolę.
W artykule omówiono skutki niezakwestionowania przez stronę właściwości sądu polubownego w toku postępowania arbitrażowego. W takiej sytuacji strona powinna utracić prawo do kwestionowania jurysdykcji na innych etapach sporu, w szczególności w postępowaniach postarbitrażowych. Artykuł przedstawia argumenty przemawiające za takim wnioskiem w oparciu o elementy analizy prawnoporównawczej i celowościowej.
Na kartach historii polskiej energetyki jądrowej zapisują się kolejne ważne wydarzenia. Jeszcze kilkanaście miesięcy temu, większość ekspertów z przymrużeniem oka patrzyła na prawdopodobieństwo spełnienia obietnic, stawianych w dokumentach strategicznych, co do budowy elektrowni atomowych w Polsce. Obecnie, w obliczu kryzysu energetycznego, ta sytuacja wygląda zupełnie inaczej.
Arbitraż nie jest jeszcze dominującą metodą rozwiązywania sporów w Polsce, jednak stanowi popularny i ceniony sposób rozstrzygania sporów. Według danych zebranych w 2021 r. przez Annę Tujakowską, w latach 2019-20 strony zainicjowały 515 spraw w polskich instytucjach arbitrażowych, co oznacza 36% wzrost rok do roku. Liczba ta nie obejmuje postępowań ad hoc oraz spraw rozpoznawanych przez instytucje zagraniczne ( których jest co najmniej kilkadziesiąt więcej).
Ustawą z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (dalej: Ustawa odległościowa) uregulowano zasady lokalizacji i budowy elektrowni wiatrowych w sąsiedztwie istniejącej, albo planowanej zabudowy mieszkaniowej. Regulacja ta miała zatem na celu rozwiązanie ważkiego problemu społeczno-gospodarczego, umożliwiając z jednej strony realizację nowych inwestycji w farmy wiatrowe, a z drugiej – ochronę praw społeczeństwa (mieszkańców społeczności lokalnej) w procesie lokalizacji takiej inwestycji.
Kwestia przedawnienia roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przysługujących poszkodowanemu wobec ubezpieczyciela w przypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej została uregulowana w sposób szczególny. Jak wynika z art. 819 § 3 k.c., roszczenia te przedawniają się z upływem terminu przewidzianego dla tych roszczeń w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Przepis ten budzi wątpliwości interpretacyjne w wielu aspektach i trafnie zarzuca się mu liczne niedoskonałości, których przedstawienie i wyjaśnienie nie jest możliwe w ograniczonych ramach niniejszego opracowania. Zostanie ono poświęcone analizie jednej kontrowersyjnej kwestii, a mianowicie początku biegu terminu przedawnienia roszczeń, do których odnosi się art. 819 § 3 k.c., a więc roszczeń o odszkodowanie przysługujących poszkodowanemu bezpośrednio wobec ubezpieczyciela (dochodzonych w drodze tzw. actio directa przewidzianej w art. 822 § 4 k.c.).
Niniejszy artykuł omawia praktyczny problem uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych w oparciu o przepisy Konwencji Nowojorskiej w sytuacjach, w których strony nie zawarły umowy o arbitraż w formie pisemnej. Konwencja została podpisana w 1958 r. i z oczywistych względów uwzględnia jedynie standardy panujące w arbitrażu w tamtym czasie. W związku z tym konwencja wyraźnie przewiduje jedynie przypadki, w których umowa o arbitraż spełnia wymogi formalne określone w art. II. Wymaga ona również, aby wnioskodawca dostarczył oryginał umowy o uznanie lub wykonanie orzeczenia arbitrażowego (art. IV ust. 1 lit. b)). Tekst Konwencji nie uwzględnia zatem rosnącej tendencji do rozluźniania wymogów formalnych umów arbitrażowych, w tym dopuszczania zawierania klauzul arbitrażowych w sposób dorozumiany, np. przez zrzeczenie się sprzeciwu wobec jurysdykcji sądu arbitrażowego, czy rozszerzania ich na osoby niebędące sygnatariuszami. W niniejszym artykule podjęto próbę odpowiedzi, czy we wszystkich tych sytuacjach możliwe jest uznanie orzeczenia na podstawie konwencji, i stwierdzono, że orzeczenie jest rozpoznawalne i wykonalne, jeżeli wnioskodawca może wykazać jurysdykcję sądu arbitrażowego za pomocą wszelkich środków dowodowych.
Jedną z barier w dostępie do Sądu Najwyższego jest specyficzne ukształtowanie podstaw kasacyjnych. Zrozumienie mechanizmów będących podwaliną systemową dla skargi kasacyjnej ułatwi zrozumienie jej miejsca w systemie środków zaskarżenia – temu zagadnieniu poświęcono pierwszą część artykułu. W drugiej części poruszono problematykę zasadniczą, tj. opisano dwie podstawy „pozytywne” (naruszenie prawa materialnego oraz procesowego) oraz jedną „negatywną” (zakaz podważania ustaleń faktyczno-dowodowych).
Wodór potrzebuje kompleksowej regulacji na miarę, jednak ważne, aby działania legislacyjne skupiały się również na zmianach w aktualnie obowiązujących przepisach i tych obszarach gospodarki, gdzie odnawialny wodór może stanowić innowacyjne rozwiązanie bieżących problemów – rozmawiamy z ekspertami Praktyki Energetyki Kancelarii Kubas Kos Gałkowski o szansach i zagrożeniach dla rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce.
Pozwani często podnoszą zarzut przedawnienia roszczenia skierowanego przeciwko nim. Niedawne orzeczenie polskiego Sądu Najwyższego potwierdziło i doprecyzowało jego stanowisko, że polski porządek publiczny nie obejmuje kwestii związanych ze stosowaniem przez sądy arbitrażowe przepisów o przedawnieniu roszczeń. Byłoby to wystarczająco interesujące, ale Sąd Najwyższy wyjaśnił kilka istotnych zasad dotyczących postępowania przed sądami państwowymi po wydaniu wyroku, które czynią z Polski jurysdykcję przyjazną arbitrażowi.
Zgodnie z art. 192 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego zbycie w toku sprawy prawa lub rzeczy objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania toczącego się przed sądem powszechnym (zasada res litigiosa). Zawisłość sporu o rzecz lub prawo nie stoi na przeszkodzie jego zbyciu. Zbywca co do zasady zachowuje legitymację procesową, działając w postępowaniu nadal jako strona we własnym imieniu, ale na rzecz nabywcy prawa (tzw. podstawienie procesowe względne, substytucja procesowa). Celem takiej regulacji, stabilizującej podmiotowo postępowanie w sprawie przed sądem powszechnym, jest ochrona strony przeciwnej wobec zbywcy przed ujemnymi następstwami czynności zbycia.
W dniu 29 grudnia 2021 r. w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej została ogłoszona nowelizacja Kodeksu cywilnego (KC). Ustawa ta zmienia m.in. art. 121 KC, który określa, kiedy bieg przedawnienia ulega zawieszeniu. Nowelizację tę należy uznać za kolejny krok polskiego ustawodawcy mający na celu przeciwdziałanie praktyce składania wniosków o zawezwanie do próby ugodowej w celach innych niż zawarcie ugody.
Spółdzielnie energetyczne stanowią kolejne – po klastrach energii i prosumentach energii odnawialnej – narzędzie dedykowane rozwijaniu energetyki obywatelskiej. Narzędzie, które pomimo swojej długoletniej historii nie było dotąd powszechnie wykorzystywane przez uczestników rynku energii. W artykule poruszono aktualny problem: na ile otoczenie regulacyjne zachęca społeczeństwo do partycypowania w rozwijaniu energetyki obywatelskiej w formie spółdzielni energetycznych. Artykuł koncentruje się na wybranych problemach natury legislacyjno-regulacyjnej, dotyczących w głównej mierze definiowania spółdzielni energetycznej oraz zasad rozliczeń w systemie opustu.
Pomimo ostatnich zmian legislacyjnych, spory korporacyjne nie nabrały jeszcze rozpędu na polskim rynku arbitrażowym. Na uwagę zasługuje niedawna sprawa Sądu Najwyższego dotycząca oceny sporu korporacyjnego w arbitrażu, w której Sąd wyjaśnił, że w przypadku sporu o kontrolę nad spółką, jeden ośrodek zainteresowania nie może powołać dwóch arbitrów – jednego dla spółki i jednego dla jej wspólników.
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie przeważały wypowiedzi negujące możliwość przejścia czy przeniesienia na inny podmiot roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego, które zostało przewidziane w art. 207 ust. 1 GospNierU, a także uprawnienia posiadacza opartego na wcześniejszych regulacjach zastąpionych obecnie przez ten przepis. W tym świetle uchwała SN z 18.2.2021 r., III CZP 15/20, może być uznana za przełomową, ponieważ zgodnie z jej treścią spółce będącej następcą prawnym pod tytułem ogólnym dawnego posiadacza nieruchomości przysługuje roszczenie z art. 207 ust. 1 GospNier, jeśli następca prawny kontynuuje posiadanie nieruchomości.
Rynek fotowoltaiki (PV) rozwija się w ostatnich latach najszybciej ze wszystkich sektorów OZE w Polsce. Według danych statystycznych Agencji Rynku Energii, moc zainstalowana fotowoltaiki w Polsce wyniosła niemal 6 GW na koniec sierpnia 2021 r. O skali i tempie wzrostu tych instalacji świadczy fakt, że w sierpniu 2020 r. moc zainstalowana fotowoltaiki wyniosła niecałe 2,9 GW. W ciągu zatem tylko jednego roku (dodatkowo w trakcie pandemii COVID-19) nastąpił ponad 100% wzrost mocy zainstalowanej w PV.
Powszechnie przyjęty w doktrynie i orzecznictwie jest pogląd o związaniu zapisem na sąd polubowny następcy prawnego strony w stosunku podstawowym, który objęty jest zapisem. Opiera się on głównie na argumentach nawiązujących do materialnoprawnej kwalifikacji zapisu, rozwiniętych w wyroku Sądu Najwyższego z 3.09.1998 r., I CKN 822/971. Przedstawiona w doktrynie krytyka tych argumentów nie skłoniła SN do istotnej zmiany stanowiska. W glosowanym orzeczeniu, wydanym 15 lat później, SN konsekwentnie podtrzymał stanowisko o automatycznym związaniu następcy syngularnego, lecz postawił nowy akcent i oparł tę tezę także na przedstawionych w doktrynie argumentach nawiązujących do procesowej kwalifikacji zapisu. Niniejsza glosa analizuje krytycznie te argumenty i kwestionuje trafność tego poglądu na tle obowiązujących przepisów.
W dniu 2 czerwca 2021 r. projekt zmian w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Prawo energetyczne) oraz w ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii został udostępniony do konsultacji społecznych przez Rządowe Centrum Legislacji. Projekt jest obszerny i zawiera liczne zmiany istotne dla funkcjonowania rynku energii. Głównym celem zmian jest transpozycja do polskiego prawa regulacji unijnych wynikających z pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”.
Prawo nigdy nie przodowało w zakresie innowacji. Postrzegane jako „zwierciadło społeczeństwa”, które odzwierciedla jego normy i moralność, prawo często podąża za zmianami, które już zaszły w społeczeństwie. Refleksja ta odnosi się do samej branży, którą cechuje raczej konserwatyzm i ostrożność w przyjmowaniu nowych rozwiązań. W każdym razie, wykorzystanie technologii w międzynarodowym arbitrażu handlowym i ogólnie w dziedzinie prawa okazuje się być zjawiskiem zachodzącym powoli, ale systematycznie, do czego przyczyniła się jeszcze pandemia COVID-19. Dotyczy to również wykorzystania technologii pozyskiwania danych i analizy tekstu w międzynarodowym arbitrażu handlowym. Praktyka takich postępowań arbitrażowych pokazuje, że strony ufają takiej technologii. Niniejszy artykuł poświęcony jest omówieniu tego, czy i w jaki sposób prawo nadąża za rzeczywistością.
Arbitraż w Polsce cieszył się ugruntowaną pozycją już od lat 20-tych ubiegłego wieku. Jednak w latach 1945-1989 doświadczył regresu ze względu na brak zaufania do państwa polskiego. Zmiana nastąpiła latach 90-tych, kiedy arbitraż zaczął ponownie dynamicznie się rozwijać.
W elektromobilności szykuje się niemała rewolucja. Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji w listopadzie 2020 r. zamieszczono projekt ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten wprowadza szereg zmian do ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych („u.o.e.”). Jednym z jego celów jest implementacja do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniającej dyrektywę 2012/27/UE („Dyrektywa”).
Odpowiedzialność Skarbu Państwa za zobowiązania podmiotów wykreślonych/uznanych za wykreślone z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) została ograniczona z mocy ustawy tylko do składników mienia nabytego przez Skarb Państwa po tych podmiotach (art. 25e ust. 2 ustawy z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, art. 9 ust. 2b zd. 2 ustawy z 20.08.1997 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym). Tego rodzaju ograniczenie odpowiedzialności jest określane jako odpowiedzialność cum viribus patrimonii.
Kwestie dotyczące osób trzecich często pojawiają się w arbitrażu. Wynika to z faktu, że realia stosunków gospodarczych rzadko są jednoznaczne i często w sporze uczestniczą więcej niż dwie strony. Do takich sytuacji często dochodzi na rynku nieruchomości, gdy nieruchomość komercyjna przeznaczona na wynajem od deweloperów nabywają fundusze inwestycyjne. Transakcje takie zazwyczaj następują już po zawarciu pierwszych umów najmu, które często zawierają klauzule arbitrażowe. Zainteresowane strony powinny dokładnie przeanalizować orzecznictwo Sądu Najwyższego w zakresie tego, czy zapis na sąd polubowny zawarty w takiej umowie wiąże nabywcę nieruchomości.
W dniu 18 czerwca 2021 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana nowelizacja ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Prawo energetyczne). Jednym z głównych założeń nowelizacji było wprowadzenie Centralnego Systemu Informatycznego Rynku Energii (CSIRE). Nowelizacja rozróżnia system pomiarowy, za który w Polsce odpowiedzialni są poszczególni operatorzy systemów dystrybucyjnych (OSD) i operator systemu przesyłowego (OSP), oraz system wymiany informacji, tworząc nowy podmiot – Operatora Informacji o Rynku Energii.
Podczas naszej rozmowy z Rafałem Bałdysem Rembowskim o arbitrażu w ramach podcastu PRZE:budowa poruszyliśmy m.in. temat historycznych uwarunkowań sądownictwa polubownego w Polsce. Ten wątek historii polskiego prawa jest intrygujący i zasługuje w mojej ocenie na większą uwagę. Mnie zaciekawiała szczególnie jedna regulacja, która niestety nie weszła nigdy w życie, tj. tzw. Kodeks Zamoyskiego z 1778 r. Pełna nazwa dokumentu to „Zbiór praw sądowych na mocy konstytucji roku 1776 przez J.W. Andrzeja Zamoyskiego ekskanclerza koronnego ułożony y na Seym roku 1778 podany”.
Opracowanie jest poświęcone analizie nabycia przez Skarb Państwa mienia po podmiotach wykreślonych i uznanych za wykreślone z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). W pierwszej części autorka przedstawia argumentację przemawiającą za tym, że nabycie to ma charakter sukcesji uniwersalnej, a zatem, iż Skarb Państwa jest ogólnym następcą prawnym podmiotów wykreślonych/uznanych za wykreślone z KRS. Przyjęcie tezy o ogólnym następstwie prawnym powoduje konieczność rozstrzygnięcia, czy Skarb Państwa nabył także ogół obowiązków podmiotów wykreślonych/uznanych za wykreślone z KRS, czy też sukcesja uniwersalna ogranicza się w tych przypadkach tylko do nabycia ogółu praw majątkowych (mienia) poprzedników prawnych.
W dniu 18 czerwca 2021 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa z dnia 20 maja 2021 r. (nowelizacja) o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja zwana jest „ustawą licznikową”, ponieważ stanowi, że do końca 2028 r. u co najmniej 80% odbiorców końcowych, w tym co najmniej 80% gospodarstw domowych zostaną zainstalowane zdalne liczniki zużycia energii (tzw. inteligentne liczniki energii elektrycznej).
Arbitraż nie stał się jeszcze dominującą metodą rozwiązywania sporów w Polsce, jest jednak popularnym i cenionym narzędziem rozstrzygania sporów. Z danych zebranych w 2021 r. przez Annę Tujakowską wynika, że w polskich instytucjach arbitrażowych w latach 2019-2020 strony wszczęły 515 spraw, co oznacza wzrost o 36% w stosunku do roku poprzedniego. Liczba ta nie uwzględnia postępowań ad hoc oraz spraw rozpoznawanych przez instytucje zagraniczne (co najmniej kilkadziesiąt więcej). Natomiast w latach 2019-2020 strony wniosły do sądu ICC 1780 spraw, a w 2020 r. prawie 1,5 mln spraw gospodarczych do polskich sądów.
Przepisy ustawy z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy z 20.08.1997 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym przewidują nabycie przez Skarb Państwa z mocy prawa mienia podmiotów wykreślonych z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) oraz uznanych za wykreślone z KRS z dniem 1.01.2016 r. Regulacjom tym towarzyszą przepisy o odpowiedzialności Skarbu Państwa za zobowiązania podmiotów wykreślonych i uznanych za wykreślone z KRS.
Z dniem 1 stycznia 2021 r. weszła w życie opłata mocowa (więcej informacji na ten temat znajduje się w części „Opłata mocowa wchodzi w życie”). System jej ustalania i poboru nie jest jednak do końca jasny w świetle brzmienia ustawy o rynku mocy (Dz.U.2020.247 z dnia 17 lutego 2020 r.). W tym zakresie ustawa ta kreuje szczególne obowiązki dla niektórych uczestników systemu, w tym operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD). Brzmienie przepisów w tym zakresie może rodzić pewne trudności interpretacyjne przy ich praktycznym stosowaniu.
Zmiany stron umowy o arbitraż lub postępowania arbitrażowego są częstym zjawiskiem w praktyce gospodarczej. Zgodnie z dominującym w Polsce poglądem, cesjonariusz jest związany zapisem na sąd polubowny (szerzej na ten temat w artykule „Sąd Najwyższy uznaje, że cesjonariusz jest związany zapisem na sąd polubowny”). Niedawne orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie dotyczyło odmiennej sytuacji, w której cedent dochodził roszczenia pomimo przeniesienia go na osobę trzecią.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało projekt nowelizacji ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw, w którym proponuje nowe regulacje dotyczące ładowania e-samochodów. Wśród ustaw, których zmianę proponuje projekt, są m.in. ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. (Prawo budowlane) oraz ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Prawo energetyczne).
Zmiana linii orzeczniczej przez Sąd Najwyższy i uznanie, że zgłoszona po stronie pozwanej spółki interwencja wspólnika w sporze o uchylenie bądź stwierdzenie nieważności uchwały spółki kapitałowej ma charakter samoistny, stanowi istotny progres w rozwoju nauki prawa spółek i prawa procesowego. Przedstawione przez Sąd Najwyższy uzasadnienie koresponduje też z podniesionymi w literaturze argumentami za uznaniem samoistności interwencji wspólnika. Równocześnie Sąd Najwyższy po raz kolejny powtórzył, jako oczywiste, stanowisko, że interwencja wspólnika zgłoszona po stronie powoda (kwestionującego uchwałę – wspólnika lub akcjonariusza, organu spółki lub jego członka) ma zawsze charakter samoistny. Sąd Najwyższy pominął jednak istotne różnice co do zakresu uprawnień interweniującego wspólnika lub akcjonariusza, w zależności od tego, czy interwencję zgłasza on po stronie pozwanej, czy po stronie powodowej. Celem niniejszej glosy jest także zwrócenie uwagi na te różnice.
Okoliczności takie jak brak środków na pokrycie kosztów postępowania arbitrażowego nie stanowią przesłanki utraty mocy przez zapis na sąd polubowny, ani też nie stanowią o jego niewykonalności w rozumieniu art. 1165 i 1168 k.p.c. Strony zapisu na sąd polubowny, poddając spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, muszą być świadome negatywnych skutków, jak np. brak pewnych gwarancji procesowych obowiązujących przed sądem powszechnym, takich jak zwolnienie z kosztów postępowania.
Jednym z najistotniejszych problemów międzynarodowego arbitrażu handlowego jest kwestia wpływu siedziby sądu arbitrażowego na postępowanie przed sądem arbitrażowym. Przejawia się to w postaci trzech poważnych zagadnień, a mianowicie: 1) kwestia potencjalnego współdziałania sądu polubownego lub stron umowy o arbitraż z sądem państwa miejsca postępowania, 2) kwestia bezwzględnie obowiązujących reguł postępowania wiążących sąd polubowny, 3) kwestia potencjalnie ograniczonej kontroli nad postępowaniem przed sądem polubownym przez sąd powszechny na etapie postępowania ze skargi o uchylenie wyroku arbitrażowego, jego uznanie lub wykonanie.
Naruszenie porządku publicznego stanowi podstawę do odmowy wykonania lub uznania orzeczenia arbitrażowego (art. V.2 lit. b Konwencji Nowojorskiej) oraz jego uchylenia (art. 1206.2.2 Kodeksu postępowania cywilnego (KPC)). Porządek publiczny obejmuje podstawowe zasady zarówno prawa materialnego, jak i procesowego. Sądy polskie rzadko potwierdzają naruszenie tych ostatnich. W dwóch sprawach przed Sądem Apelacyjnym w Gdańsku i Sądem Apelacyjnym w Warszawie sądy uznały, że błędy proceduralne w postępowaniu arbitrażowym były na tyle poważne, że uzasadniały uchylenie przedmiotowych wyroków.
Carsharing to znana na całym świecie inicjatywa, która wciąż zyskuje na popularności. W Polsce Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej przygotowało niedawno propozycję definicji prawnej „carsharingu”. Zgodnie ze słownikiem pojęć zawartym w Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku), carsharing to system wspólnego użytkowania samochodów osobowych, który z definicji prowadzi do znacznego zmniejszenia liczby zarejestrowanych samochodów prywatnych. Pojazdy w systemie mogą być udostępniane za opłatą, a operatorami systemu, którzy to ułatwiają, są firmy, agencje publiczne i osoby prywatne.
W celu zapobiegania negatywnemu wpływowi emisji zanieczyszczeń z transportu na zdrowie ludzi i środowisko naturalne ustawodawca uchwalił Ustawę z dnia 11 stycznia 2018 r. o Elektromobilności i Paliwach Alternatywnych, która wprowadziła możliwość tworzenia przez rady gmin stref czystego transportu. W takich strefach wprowadzono ograniczenia w ruchu pojazdów. Niektóre pojazdy zostały wyłączone z tych ograniczeń.
W dniu 30 listopada 2020 roku Prezes Urzędu Regulacji Energetyki ogłosił stawki opłaty mocowej na rok 2021. Od 1 stycznia 2021 r. opłata ta będzie po raz pierwszy doliczana do rachunków odbiorców końcowych energii elektrycznej. Niniejszy artykuł zawiera omówienie opłaty mocowej, jej stawek i celu jej wprowadzenia, a także kluczowych zasad rynku mocy.
W niedawnym wyroku Sąd Najwyższy zastosował art. 56 ust. 1 pkt 6 Prawa energetycznego, wyjaśniając, kiedy polski regulator (tj. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki) może nałożyć na przedsiębiorstwo energetyczne administracyjną karę pieniężną. Sąd Najwyższy zajmował się sytuacją, w której zastosowana taryfa była sprzeczna z warunkami określonymi w tym przepisie. Wyrok sądu przypomina przedsiębiorstwom energetycznym działającym w Polsce, że administracyjne kary pieniężne mają zastosowanie również w innych sytuacjach niż tylko w przypadkach, gdzie ceny lub stawki opłat są wyższe od zatwierdzonych.
Arbitraż nie przewiduje pomocy prawnej ani zwolnienia z kosztów. Niektórzy uważają to za wadę alternatywnego rozstrzygania sporów. Brak środków na pokrycie części kosztów arbitrażu przez jedną ze stron może rzeczywiście pozbawić ją możliwości skorzystania z sądu arbitrażowego. Kwestia ta trafiła ostatnio do Sądu Apelacyjnego w Warszawie, który orzekł, że brak środków na wszczęcie postępowania arbitrażowego przez stronę nie czyni umowy arbitrażowej wadliwą.
Nie trzeba raczej nikomu szczegółowo wyjaśniać, że pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na system rozwiązywania sporów w Polsce i na świecie. W czasie pisania tego artykułu (początek maja 2020 r.) terminy sądowe w postępowaniach przed polskimi sądami powszechnymi pozostawały zawieszone, a rozprawy – poza sprawami pilnymi – nie odbywały się. Ustawodawca kilkukrotnie próbował wykorzystać tę nadzwyczajną okoliczność i wprowadzić przepisy dotyczące doręczeń elektronicznych i rozszerzenia możliwości przeprowadzania zdalnych rozpraw. Do chwili złożenia tego artykułu – bez powodzenia.
W dniu 1 stycznia 2020 r. weszło w życie rozporządzenie UE 2019/943 , na którym opiera się nowa struktura rynku energii elektrycznej UE. Nowy model jest wynikiem pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”. Rozporządzenie to ustanawia kompleksowe przepisy dotyczące nowoczesnego rynku energii elektrycznej i ma zastosowanie do: uczestników rynku energii elektrycznej; operatorów sieci i przesyłu; operatorów sieci dystrybucyjnych; oraz wytwórców energii elektrycznej.
Kwestia stosowania prawa UE przez trybunały arbitrażowe nie jest nowa. W latach 90. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) stwierdził, że sąd krajowy, do którego wpłynął wniosek o uchylenie orzeczenia arbitrażowego, musi uwzględnić taki wniosek, jeżeli uzna, że dane orzeczenie jest sprzeczne z prawem UE. W ostatnich latach kwestia ta odżyła w arbitrażu inwestycyjnym i w słynnym (lub dla wielu niesławnym) orzeczeniu ETS w sprawie Achmea. Przełomowe orzeczenie warszawskiego Sądu Apelacyjnego to kolejny rozdział w tej historii.
Z dniem 9.7.2018 r. weszła w życie nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego o przedawnieniu roszczeń. Jedną z wprowadzonych wówczas zmian było dodanie do art. 117 KC § 21, zgodnie z którym: „Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi”. Najczęściej zmianę tę wyjaśnia się przez stwierdzenie, że począwszy od 9.7.2018 r. upływ terminu przedawnienia roszczenia przysługującego wobec konsumenta sąd uwzględnia z urzędu, bez potrzeby podnoszenia przez konsumenta zarzutu przedawnienia.
Wszystko musi się skończyć – to samo tyczy się postępowania arbitrażowego. Postępowanie arbitrażowe kończy się z chwilą wydania przez sąd arbitrażowy wyroku. Ponieważ podstawowym obowiązkiem arbitrów jest wydanie wykonalnego wyroku, istotne jest określenie jego niezbędnych elementów.
Fakt, że Sąd Arbitrażowy orzekł ultra lub aliu petita (poza granicami zgłoszonego roszczenia) nie jest wyraźnie wskazany w Kodeksie postępowania cywilnego [KPC] jako podstawa prawna wniosku o uchylenie jego wyroku. Jedną z głównych zasad postępowania arbitrażowego jest jednak zasada związania sądu sporną sprawą (zadośćuczynienie lub środek odwoławczy), która ma konotację z prawem prywatnym (autonomia stron) i jednocześnie podlega ochronie na poziomie prawa konstytucyjnego.
W artykule omówiono najnowsze zmiany w polskiej ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2019 r., poz. 1460 z późn. zm.) dotyczące postępowania arbitrażowego. Nowe przepisy weszły w życie 8 września 2019 r. w wyniku sugestii zgłaszanych przez uczonych w ciągu ostatnich kilku lat, zwłaszcza w odniesieniu do pojęcia zdolności arbitrażowej. Celem niniejszego artykułu jest wyjaśnienie wątpliwości, jakie pojawiły się w oparciu o dotychczasowe sformułowania przepisów dotyczących zdolności arbitrażowej oraz przedstawienie aktualnych przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego.
W ostatnich tygodniach ukazała się informacja dotycząca projektu zmiany ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 247 ze zm.). Nowelizacja ma na celu dostosowanie polskich przepisów do nowej struktury rynku energii elektrycznej uzgodnionej na szczeblu Unii Europejskiej w ramach pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”. Za projekt ustawy odpowiedzialne jest Ministerstwo Klimatu, a jego przyjęcie planowane jest na trzeci kwartał 2020 r.
Po przeprowadzeniu konsultacji publicznych przez Ministra Aktywów Państwowych, Ministerstwo Klimatu opublikowało nową treść projektu ustawy o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych. Uwzględnia ona część uwag zgłoszonych w trakcie konsultacji publicznych. Przejęcie do dalszych prac tego projektu przez Ministerstwo Klimatu jest skutkiem wejścia w życie rozporządzenia z dnia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie przekształcenia Ministerstwa Klimatu, zgodnie z którym do Ministerstwa Klimatu zostały włączone komórki organizacyjne obsługujące sprawy działu energetyka wyłączone z Ministerstwa Aktywów Państwowych.
Nowy art. 387(1) Kodeksu cywilnego wprowadza sankcję nieważności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości mieszkalnej. Konstrukcja ma w założeniu chronić osoby znajdujące się trudnej sytuacji finansowej, które pozostając w przymusowym położeniu często godzą się na nieuczciwe warunki umowy. W artykule omówiono charakter oraz konstrukcję umowy przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie, a następnie dokonano analizy nowego przepisu.
Kwestia jurysdykcji trybunału arbitrażowego w odniesieniu do roszczeń o potrącenie, które nie są objęte umową o arbitraż, jest kontrowersyjna, a zasady różnią się w zależności od jurysdykcji. W niedawnym wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że nawet jeśli roszczenie o potrącenie jest oparte na umowie, która nie jest objęta umową o arbitraż, sąd arbitrażowy musi określić skutki potrącenia dla roszczenia głównego podniesionego w postępowaniu.
Celem artykułu jest analiza jednego z podejść do badania problematyki nadużycia prawa. Omówiona koncepcja, będąca częścią poglądów naukowych Christiana Pestalozzy, jest o tyle specyficzna, że zupełnie odrywa problematykę nadużycia prawa od kryteriów i wartości, które – choć zazwyczaj są umieszczane poza normatywną treścią tekstu prawnego – stanowią punkt odniesienia dla stwierdzenia, czy do nadużycia prawa faktycznie doszło. Artykuł zawiera ponadto poglądy autora na koncepcję niepowodzenia subsumcji oraz krótkie przedstawienie, jak na problem nadużycia prawa zapatruje się doktryna prawa cywilnego.
Niniejsze opracowanie poświęcono niektórym rozwiązaniom wprowadzonym przez ustawę z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, istotnym nie tyle z punktu widzenia zarządcy sukcesyjnego czy też osób, które go powołują, ile z punktu widzenia osób trzecich — uczestników obrotu prawnego, którzy wchodzą w stosunki prawne z przedsiębiorcą prowadzącym jednoosobowo działalność gospodarczą, a więc w bliższej lub dalszej przyszłości zetkną się z regulacjami przewidzianymi w ustawie, gdy kontrahent będący przedsiębiorcą umrze i pozostawi po sobie przedsiębiorstwo (które od chwili jego śmierci staje się „przedsiębiorstwem w spadku”).
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2020 (sygn. IV CSK 579/17), nakładanie kar umownych na odbiorców energii w związku z przedwczesnym rozwiązaniem umowy o dostarczanie energii jest zabronione.
W dniu 20 lutego 2020 r. weszła w życie nowelizacja Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wprowadzająca do polskiego systemu prawnego zwolnienie z podatku dochodowego za świadczenia otrzymywane z Funduszu Transportu Niskoemisyjnego (tj. dotacje na zakup pojazdów elektronicznych).
W praktyce obrotu gospodarczego nierzadko dochodzi do sytuacji, w której spółki kapitałowe występujące po obydwu stronach transakcji są reprezentowane przez tę samą osobę. Opisana zależność często zachodzi w ramach funkcjonujących zgrupowań spółek, kiedy członek zarządu spółki dominującej wchodzi jednocześnie w skład zarządu spółki zależnej, z którą spółka dominująca dokonuje czynności. Przepisy polskiego Kodeksu spółek handlowych milczą na temat dopuszczalności takiej „symultanicznej” reprezentacji dwóch spółek przez tę samą osobę pełniącą funkcję członka zarządu. Odmiennie postąpił ustawodawca w Kodeksie cywilnym, gdzie powyższy problem doczekał się normatywnego uregulowania w odniesieniu do reprezentacji dwóch stron czynności przez tego samego pełnomocnika. Przedmiotem dalszych uwag będzie wspomniany na wstępie szczególny przypadek działania tej samej osoby jako członka zarządu obydwu spółek kapitałowych będących stronami transakcji. Do kwestii tej odniósł się bowiem nie tak dawno Sąd Najwyższy w istotnym z 2018 r.
Strony przegrywające w postępowaniu arbitrażowym często nadal dochodzą roszczeń przed sądem państwowym w postępowaniu post-arbitrażowym, pomimo braku mocnych ku temu podstaw. Przynosi to podwójną korzyść polskiej praktyce arbitrażowej: nie tylko przeważająca większość tych prób nie kończy się powodzeniem, ale również Sąd Najwyższy zyskuje szansę na potwierdzenie swojego proarbitrażowego podejścia i udzielenie wskazówek innym sądom. W jednej z ostatnich decyzji Sąd Najwyższy podkreśla, że sam fakt, iż uzasadnienie orzeczenia arbitrażowego jest zwięzłe, nie stanowi wystarczającej podstawy do jego uchylenia.
Kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość fuzji zarówno spółek niezależnych, jak i podmiotów powiązanych. Transakcje, które polegają na przeniesieniu całego majątku spółki (tj. spółki przejmowanej) na inną spółkę (tj. spółkę przejmującą) za akcje, które spółka przejmująca wydaje akcjonariuszom spółki przejmowanej, określane są jako „fuzje przez przejęcie”. Przejęcia przedsiębiorstw zależnych przez przedsiębiorstwa dominujące (tzw. połączenia „upstream”) są powszechne i nie budzą kontrowersji. Obawy pojawiają się jednak w odwrotnej sytuacji, gdy przedsiębiorstwa zależne przejmują przedsiębiorstwa dominujące (tzw. połączenia „odwrotne” lub „niższego szczebla”), a stosunek dominacji sprawia, że przedsiębiorstwo zależne wchodzi w posiadanie pakietu kontrolnego akcji.
W dniu 15 stycznia 2020 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacyjnego opublikowany został projekt ustawy o promocji wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych. Proponowana ustawa ma m.in. na celu stworzenie otoczenia regulacyjnego, które zachęci inwestorów do realizacji projektów morskich farm wiatrowych. Pozwoli to z kolei Polsce na wypełnienie zobowiązań wynikających z dyrektywy UE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (2018/2001/EU) – a mianowicie: zapewnienie, aby co najmniej 15% całkowitego końcowego zużycia energii brutto pochodziło z odnawialnych źródeł energii; oraz przyczynienie się do osiągnięcia wiążącego ogólnego celu UE, jakim jest osiągnięcie do 2030 r. co najmniej 32% całkowitego zużycia energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii.
Wcześniej Sąd Najwyższy opowiadał się za szerokim i wąskim rozumieniem res iudicata w polskim prawie arbitrażowym. W swoim niedawnym wyroku (w języku polskim dostępnym tutaj) Sąd ponownie skłaniał się ku wąskiemu rozumieniu tego, w jakim stopniu sąd i trybunał arbitrażowy są związane poprzednim wyrokiem lub orzeczeniem. Decyzja ta, gdyby nie jeden ważny czynnik, miałaby ograniczone znaczenie dla prawników międzynarodowych. Przedmiotowa decyzja wyjaśnia, że wygrana w sprawie o charakterze precedensu sądowego nie oznacza, że dalsze postępowanie również zakończy się sukcesem.
Mocą ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw dokonano istotnej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która wyraża się przede wszystkim w powszechnej dematerializacji akcji niepublicznych spółek akcyjnych oraz spółek komandytowo-akcyjnych. Zmiana wchodzi w życie z dniem 1.01.2021. Jakkolwiek dematerializacja akcji niepublicznych spółek akcyjnych oraz spółek komandytowo-akcyjnych stanowi swoiste novum, to wskazać należy, że nie jest to zjawisko nieznane polskiemu prawu. Na chwilę obecną dematerializacji (zasadniczo obowiązkowej) podlegają akcje w przypadkach określonych w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.
W Polsce istnieje specjalna procedura postępowania z serią lub grupą powiązanych ze sobą roszczeń, a mianowicie postępowanie grupowe, które można uznać za „polską wersję” amerykańskiego pozwu zbiorowego, oczywiście dostosowaną do kontynentalnej tradycji prawnej. Postępowanie grupowe funkcjonuje w Polsce od 10 lat i zostało wprowadzone ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. 2010.7.44 z dnia 18 stycznia 2010 r., dalej: „UDRPG” lub „Ustawa”). Po siedmiu latach obowiązywania UDRPG została znowelizowana ustawą z dnia 7 kwietnia 2017 r. zmieniającą niektóre ustawy w celu ułatwienia dochodzenia roszczeń (Dz. U. 2017.933 z dnia 12 maja 2017 r., dalej: „Nowelizacja nr 1”), która weszła w życie z dniem 1 czerwca 2017 r.
Zdolność arbitrażowa sporów korporacyjnych od dawna jest w Polsce kwestią kontrowersyjną. Jest to szczególnie istotne w zakresie kwestionowania uchwał akcjonariuszy. Niektórzy komentatorzy twierdzili, że badanie takich sporów w postępowaniu arbitrażowym nie jest możliwe, przede wszystkim ze względu na fakt, że w takim przypadku strony nie mogą zawrzeć ugody w takiej sprawie (co jest warunkiem wstępnym zdolności arbitrażowej sporów w świetle polskiego prawa), jak też ze względów praktycznych i proceduralnych. Inni komentatorzy bardziej trafniej oceniali, że obiektywna zdolność arbitrażowa takich sporów nie stanowi w tym zakresie przeszkody.
Pierwsze przepisy wykonawcze do ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promocji energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji opublikowano 21 sierpnia 2019 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki ogłosił ostatnio indywidualną premię ko generacyjną. Wnioski w sprawie tej premii składać będzie można od godziny 8:15 rano w dniu 18 grudnia 2019 r. do godziny 16:15 w dniu 20 grudnia 2019 r.
Niniejszy przegląd obejmuje wybrane rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych. Ich tematyka nie jest jednolita, dotyczą problematyki przesłanek sporządzenia testamentu ustnego, klasyfikacji czynności prawnych fiducjarnych dokonanych w celu zabezpieczenia wierzytelności jako odpłatnych bądź nieodpłatnych, możliwości żądania zwrotu kosztów sporządzenia ekspertyzy w związku ze szkodą komunikacyjną, kwalifikacji umowy ustanawiającej albo przenoszącej użytkowanie wieczyste, przedawnienia roszczenia z art. 231 § 2 k.c. oraz ustania odrębnej własności lokalu. Orzeczenia zostały wybrane przede wszystkim z uwagi na praktyczną doniosłość zagadnień, których dotyczą.
Polski sąd apelacyjny unieważnił częściowe orzeczenie Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC) w związku z domniemanymi nieprawidłowościami w powołaniu arbitra (więcej informacji na ten temat zob. „Orzeczenie ICC uchylone w związku z nieprawidłowościami w powołaniu arbitra”). Ostateczne orzeczenie jedynego arbitra również zostało skutecznie zaskarżone i uchylone. Pierwszym powodem unieważnienia prawomocnego wyroku była również kwestia powołania jedynego arbitra.
23 lipca 2019 premier Mateusz Morawicki oraz Minister Środowiska Henryk Kowalczyk przedstawili nowy program o nazwie Mój Prąd, którego celem jest promocja wykorzystania ogniw słonecznych (PVs). Program przeznaczony jest dla gospodarstw domowych, w szczególności tych położonych na terenach mniej zurbanizowanych. Całkowity budżet programu wynosi 1 miliard PLN (ok. 260,5 mln USD). Każda instalacja fotowoltaiczna o mocy pomiędzy 2kW a 10kW może otrzymać grant na pokrycie do 50% kosztów całkowitych, suma ta wszakże nie może przekraczać 5 000 PLN (ok. 1 300 USD); dzięki programowi o dofinansowanie będzie mogło ubiegać się 200 000 gospodarstw domowych. Całkowity koszt instalacji fotowoltaicznej w przybliżeniu wynosi pomiędzy 15 000 PLN a 20 000 PLN (ok. 3 900 USD – 5 200 USD), tak więc beneficjenci powinni otrzymać pomiędzy 25% a 30% całkowitych kosztów instalacji fotowoltaicznej. Programem zawiadywać będzie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – instytucja przyczyniająca się do poprawy jakości powietrza oraz rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce.
Dla praktyków arbitrażu oczywistym jest, iż wyrok arbitrażowy nie może dotyczyć roszczeń, które nie zostały podniesione przed danym sądem arbitrażowym. Jednakże także jasne jest, iż uchylenie wyroku w związku z naruszeniem porządku publicznego powinno stanowić środek wyjątkowy. Sąd Najwyższy ostatnio zajął się tymi dwiema zasadami skłaniając się ku tej ostatniej, uchylając orzeczenie krajowego sądu arbitrażowego w sprawie o dochodzenie odsetek należnych za okres inny niż dochodzony przez powoda.
Niniejszy artykuł stanowi trzecią część opracowania poświęconego nowemu rodzajowy najmu w prawie polskim, jakim jest najem instytucjonalny z dojściem do własności uregulowany w art. 19k–19s ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. W pierwszej i drugiej części opracowania została przedstawiona charakterystyka umowy najmu z dojściem do własności, elementy treści tej umowy, wykonanie zobowiązania do przeniesienia na najemcę własności lokalu, sposób zakończenia stosunku najmu i rozliczenia między stronami w przypadku, gdy nie doszło do przeniesienia na najemcę własności lokalu. W trzeciej, ostatniej części opracowania, omówione zostaną problemy związane z wstąpieniem w stosunek najmu (art. 691 i 678 KC), realizacją uprawnień najemcy w razie ogłoszenia upadłości wynajmującego oraz stosunkiem nowych przepisów OchrLokU o najmie instytucjonalnym z dojściem do własności do regulacji najmu z opcją przewidzianej w przepisach ustawy z 20.7.2017 r. o Krajowym Zasobie Nieruchomości.
Niniejszy artykuł stanowi część drugą opracowania poświęconego nowemu rodzajowi najmu w prawie polskim, jakim jest najem instytucjonalny z dojściem do własności uregulowany w art. 19k–19s OchrLokU. W pierwszej części opracowania została przedstawiona charakterystyka umowy najmu z dojściem do własności i elementy treści tej umowy. Poniżej zostanie zaś przedstawiona analiza wykonania zobowiązania do przeniesienia na najemcę własności lokalu, sposobu zakończenia stosunku najmu, przede wszystkim wypowiedzenia i jego skutków, tj. rozliczeń między stronami.
Zasadniczo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością reprezentowane są przez swe zarządy zgodnie z zasadami reprezentacji zawartymi w umowach spółki lub – tam gdzie brak regulacji umownych – zgodnie z zasadami ustawowymi (Art. 205 KSH). Jednakże Kodeks Spółek Handlowych pozwala na odstępstwo od zasady reprezentacji przez zarząd w celu ochrony interesów spółki. Jednym z takich wyjątków jest reprezentacja przez radę nadzorczą lub pełnomocnika mianowanego na mocy uchwały zgromadzenia wspólników w przypadku kontraktów lub sporów między spółką, a członkami jej zarządu (Art. 210(1) KSH).
Z dniem 7.8.2018 r. wprowadzono do polskiego systemu prawnego kolejny rodzaj najmu – najem instytucjonalny z dojściem do własności. Przepisy regulujące ten najem zostały dodane do rozdziału 2b ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Regulacja ta jest oparta na dotychczasowych przepisach o najmie instytucjonalnym i powtarza niektóre rozwiązania tam przyjęte. To podobieństwo rozwiązań prawnych nakazuje przyjąć, że najem instytucjonalny z dojściem do własności jest rodzajem najmu instytucjonalnego. Istotna różnica między najmem instytucjonalnym „typu podstawowego” (art. 19f–19j OchrLokU) a najmem instytucjonalnym z dojściem do własności polega na tym, że umowa najmu instytucjonalnego z dojściem do własności jest jednocześnie umową zobowiązującą najemcę i wynajmującego do zawarcia umowy przenoszącej na najemcę własność wynajmowanego lokalu po zapłacie przez tego ostatniego ceny nabycia lokalu. Jest więc nowym sposobem dojścia do własności lokalu mieszkalnego.
Pięcioletnia kadencja Macieja Bando na funkcji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki dobiegła końca z dniem 2 czerwca 2019 r. Pierwsze ogłoszenie o wakacie opublikowane zostało na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej w dniu 30 kwietnia 2019 r., podczas gdy termin składania aplikacji minął 17 maja 2019 r. Powołany specjalnie w tym celu zespół miał wyłonić do trzech kandydatów, których kandydatury powinny zostać przedstawione premierowi. Jednakże 25 czerwca 2019 r. rzecznik Rady Ministrów zakomunikował, iż procedura selekcji zakończyła bez dokonania wyboru kandydatów. W związku z tym Maciej Bando nadal pełni funkcję Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Nowe ogłoszenie o wakacie zostało opublikowane 26 czerwca 2019 r. Termin składania zgłoszeń upływa 8 lipca 2019 r.
W Polsce mechanizm dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, który można postrzegać jako Polską wersję amerykańskiej class action, funkcjonuje od 2010 r. Mechanizm ten został wprowadzony do polskiego system prawnego na mocy Ustawy z dnia 17 grudnia 2009 o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Dziennik Ustaw 2010.7.44 z dnia 18 stycznia 2010 (Ustawa). Ustawa ta jest aktem odrębnym od polskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC). Po kilku latach, w roku 2017, Ustawa została znowelizowana na mocy Ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Nowelizacja 1); nowelizacje obowiązują od dnia 1 czerwca 2017.
Fakt, iż w składzie trybunału arbitrażowego nie zasiadają zawodowi sędziowie nie może tłumaczyć braku wszechstronnego rozpoznania sprawy. Z drugiej strony, niepodleganie przepisom prawa względem rozpoznawania spraw cywilnych, gromadzenia materiału dowodowego oraz jego oceny, jak też wyrażania opinii na temat jego wartości nie oznacza, iż zastosowania nie miały pewne oczywiste normy sprawiedliwego i równego traktowania stron.
Artykuł niniejszy omawia nową podstawę odmowy uznania bądź wykonania wyroków arbitrażowych w sprawach konsumenckich ustanowioną w art. 1214 polskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego. Regulacja ta została wprowadzona dnia 10 stycznia 2017 r. w wyniku wdrożenia art. 11 europejskiej Dyrektywy w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich. Artykuł ma na celu wyjaśnienie znaczenia nowej regulacji oraz jej wpływu na postępowanie arbitrażowe oraz system sprawowania przez Państwo kontroli nad wyrokami trybunałów arbitrażowych w ramach krajowych postępowań post-arbitrażowych.
Ostatnio weszła w życie Ustawa o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji. Ustanawia ona mechanizmy wsparcia dla połączonych instalacji kogeneracyjnych (CHP) podłączonych do regionalnych sieci grzewczych mające zastąpić poprzedni system wsparcia, który wygasł z końcem 2018 r., a w zasadzie opierał się na certyfikatach pochodzenia energii z instalacji kogeneracyjnych.
W postępowaniach post-arbitrażowych strony kwestionujące niekorzystny wyrok lub jego wykonalność często podnoszą, iż pozbawione były prawa do przedstawienia swych racji lub że trybunał naruszył przepisy postępowania, bądź dopuścił się jakiegoś innego błędu proceduralnego. Aby dowieść tego rodzaju twierdzeń strony często zwracają się do sądów państwowych z wnioskiem o nakazanie trybunałowi przedstawienia akt sprawy. Na mocy niedawnej decyzji Sąd Najwyższy ocenił przydatność i celowość przychylania się do takich wniosków i wyjaśnił, iż tego rodzaju środki powinny być stosowane tylko w rzadkich przypadkach.
Obecnie zauważalna jest znaczna dywersyfikacja w obszarze transakcji M&A, w szczególności na rynkach Europy Środkowej i Wschodniej. Wartość oraz aktywność w obszarze transakcji na tym rynku w Polsce znacznie wzrosła. W roku 2018, polski rynek zanotował 12% wzrost w liczbie ogłoszonych przejęć. Jednakże w porównaniu do lat poprzednich (2016-2017), kiedy to duże transakcje przyczyniły się do wzrostu wartości polskiego rynku do ok. 10 milionów EUR, rok ubiegły zanotował prawie 40% spadek w wartości transakcji M&A. Tak czy inaczej, dostępność atrakcyjnego majątku, obecne wyceny oraz mierzalny wzrost ekonomiczny sprzyjają zainteresowaniu polskim rynkiem M&A. Co więcej optymistyczne są też prognozy dla polskiego rynku M&A i JV. Zachodzą również znaczące zmiany w polskiej legislacji, które już wywierają lub w przyszłości wywierać będą wpływ rynek M&A. Poniższy opis przedstawia niektóre, warte wspomnienia zmiany wprowadzone do polskiego prawa.
„Czy za sprzeczne z właściwością (naturą) stosunku prawnego (umowy najmu, zawartej na czas określony), a tym samym za nieważne na podstawie art. 3531 k.c. w zw. z art. 58 k.c., można uznać postanowienie umowne zezwalające jednej stronie stosunku prawnego na czasowe powstrzymanie się z własnym świadczeniem i zachowanie prawa do świadczenia wzajemnego, z uwagi na nienależyte wykonanie zobowiązania przez drugą stronę stosunku prawnego, do czasu wywiązania się przez tę stronę ze swojego zobowiązania umownego?”
Według Artykułu 1214 Kodeksu Postępowania Cywilnego polskie sądy państwowe mogą odmówić wykonania wyroku arbitrażowego wydanego w Polsce wyłącznie z powodu braku zdolności arbitrażowej, naruszenia porządku publicznego lub praw konsumenta (więcej informacji zob. „Wprowadzono ważne zmiany w zakresie arbitrażu konsumenckiego”). Podstawy odmowy są ograniczone i spójne ze standardami międzynarodowymi. Jest to zrozumiałe gdyż w Polsce wniosek o uchylenie wyroku uważany jest za podstawowy środek odwoławczy względem wadliwego wyroku. Pozwala to na szerszą (lecz nadal ograniczoną) weryfikację wyroku arbitrażowego, podobną do tej przepisanej regulacjami Prawa Modelowego Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL).
Dobrze ugruntowaną zasadą jest to, iż uchylenie wyroku arbitrażowego lub odmowa jego uznania bądź wykonalności w związku z naruszeniem klauzuli porządku publicznego może nastąpić wyłącznie w ostateczności w celu sanowania poważnego błędu w orzeczeniu. Dobrze ugruntowane jest również to, że w postępowaniach post-arbitrażowych sądy powszechne nie rozważają faktów ustalonych przez sąd arbitrażowy. Choć na papierze zasady te są jasne, tracą one na swej jasności w przypadku zastosowania do konkretnych spraw. Niedawna decyzja Sądu Najwyższego ilustruje konflikt pomiędzy porządkiem publicznym w teorii i praktyce.
W jednym z ostatnich orzeczeń Sąd Najwyższy stwierdził, iż autonomiczna pozycja sądów arbitrażowych jako alternatywy dla sądów państwowych oznacza, iż kontrola prawna wyroku arbitrażowego przez trybunał arbitrażowy nie może być uważana za równoważną z kontrolą apelacyjną dokonaną przez sąd. Sprawowany przez sądy państwowe nadzór nad arbitrażem jest głównie nakierowany na nadużycia arbitrażu stanowiące naruszenia nie tylko z punktu widzenia stron, ale również ogólne naruszenia porządku publicznego; niemniej jednak Sąd Najwyższy orzekł, iż przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń są wyłączone spod tej kategorii.
Przeniesienie praw i obowiązków z umowy stanowi część codziennej działalności. Zagadnienie to może skomplikować się jeśli przenoszone roszczenie jest objęte umową arbitrażową. Niedawna decyzja Sądu Najwyższego pokazuje, że w takim przypadku cesjonariusz i dłużnik muszą rozwiązać spory między sobą na drodze arbitrażu. Pozwani w niniejszej sprawie oraz inna polska spółka zawarły umowę konsorcjum w celu realizacji dużego projektu budowlanego w Polsce. Polski członek konsorcjum przeniósł swe roszczenia względem irlandzkiego lidera konsorcjum na polski bank w celu zabezpieczenia umowy kredytowej. Bank zdecydował dochodzić owych roszczeń względem stron irlandzkich przed polskim sądem powszechnym.
W Polsce mechanizm dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, który można postrzegać jako Polską wersję amerykańskiej class action, funkcjonuje od 2010 r. Mechanizm ten został wprowadzony do polskiego system prawnego na mocy Ustawy z dnia 17 grudnia 2009 o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Dziennik Ustaw 2010.7.44 z dnia 18 stycznia 2010 (Ustawa). Ustawa ta jest aktem odrębnym od polskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC). Po kilku latach, w roku 2017, Ustawa została znowelizowana na mocy Ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (dalej: ‘Nowelizacja 1’); nowelizacje obowiązują od dnia 1 czerwca 2017.
W dopiero opublikowanym wyroku Sądu Okręgowego w Dortmundzie z dnia 13 września 2017 (Wpis rejestrowy Nr 8 O 30/16 (Kart)), sąd stwierdził, iż jeśli roszczenie o szkody kartelowe zostaje zgłoszone w oparciu o kontrakt poddany umowie arbitrażowej, to roszczenie takie podlega rozstrzygnięciu w ramach arbitrażu. Stwierdzenie to było nieco zaskakujące, jako że pozostaje w opozycji do przeważającego poglądu doktryny.
Niekontrolowane dążenie europejskich i amerykańskich firm ku gromadzeniu i eksploatowaniu danych konsumenckich można porównać do gorączki złota, jaka dotknęła Alaskę w XIX w. Posługując się inną metaforą, Doug Fisher, członek zarządu firmy Intel, przewidział, iż dane w XXI w. staną się tym czym w wieku XX była ropa naftowa – dźwignią korporacyjnego wzrostu, z jedna znaczącą różnicą: „ropa naftowa jest surowcem nieodnawialnym, podczas gdy dane stanowią zasoby odnawialne.” Bazy danych stanowią cenne aktywa dla korporacji, zwłaszcza dla przedsiębiorstw z sektora technologii, a aktualna, rosnąca baza danych może prowadzić do bezpośredniego wzrostu sprzedaży. Kiedy zbierane i przetwarzane dane dotyczą osób, które mogą nie być świadome, że ich osobiste dane zostały zapisane i są używane, wzrostowi temu towarzyszą poważne obawy w obszarze ochrony prywatności.
Kontrola decyzji trybunału arbitrażowego nie jest równoznaczna z kontrolą w obrębie postępowania apelacyjnego, typową dla państwowego wymiaru sprawiedliwości. Specyfika kontroli państwowego wymiaru sprawiedliwości nad wyrokami sadów arbitrażowych ma ten skutek, iż potencjalne naruszenie prawa materialnego per se nie może spowodować uchylenia wyroku arbitrażowego, chyba że takie naruszenie prowadziłoby do pogwałcenia podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej, podczas gdy błędna interpretacja regulacji dotyczących przedawnienia nie powoduje sprzeczności decyzji sądu arbitrażowego z owym porządkiem.
Artykuł niniejszy omawia niedawne orzeczenia polskich sądów w przypadkach, gdzie strona umowy, wedle której wszelkie spory miały być rozstrzygane w arbitrażu, składa wniosek przed sądem państwowym. Zażądano wydania europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym na podstawie Rozporządzenia (UE) nr 655/2014 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 maja 2014 ustanawiającego procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych. Sąd pierwszej instancji (Sąd Okręgowy) oddalił wniosek argumentując, iż wedle zapisów Rozporządzenia o europejskim nakazie zabezpieczenia na rachunku bankowym, nakaz takowy nie może być wydawany w sprawach poddanych pod arbitraż. Sąd Apelacyjny uchylił ową decyzję i przekazał sprawę ponownie do sądu niższej instancji, w ten sposób pozwalając na możliwość zastosowania nakazu zabezpieczenia. Celem niniejszego artykułu jest prezentacja argumentacji przedstawionej przez Sądy obydwu instancji oraz komentarza dotyczącego słuszności wymienionych decyzji.
Transgraniczne dochodzenie wierzytelności niewątpliwie stoi przed szansą by stać się bardziej skuteczną w związku z przyjęciem Rozporządzenia UE 655/2014 ustanawiającego procedurę Europejskiego Nakazu Zabezpieczenia na Rachunku Bankowym (EN: EAPO) w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawa cywilnych i handlowych. Wedle Artykułu 1 rozporządzenia, Europejski Nakaz Zabezpieczenia na Rachunku Bankowym ma na celu zapobieżenie zagrożeniu późniejszej egzekucji roszczenia wierzyciela poprzez transfer lub wypłatę środków do wysokości określonej w treści nakazu, zdeponowanych na rachunku bankowym dłużnika lub otwartym w jego imieniu w państwie członkowskim UE. Oczywiście uzyskanie korzystnego wyroku stanowi ważny krok, jednakże to skuteczna egzekucja jest tym, co w ostatecznym rozrachunku najbardziej liczy się dla klienta.
System prawny w Polsce to system prawa kontynentalnego (ustawowego), podczas gdy źródło standardów prawnych stanowią akty prawne uchwalone przez organy legislacyjne. Jednym z takich aktów prawnych jest Kodeks Postępowania Cywilnego (skrót Polski: ‘KPC’; skrót angielski ‘CCP’) zawierający przepisy regulujące postępowanie cywilne. System sądów cywilnych w Polsce składa się z trzech poziomów: pierwszy z nich to sądy rejonowe, które w zasadzie są sądami pierwszej instancji; poziom drugi obejmują sądy okręgowe, które są sądami drugiej instancji dla spraw według przepisów prawa rozpatrywanych w pierwszej instancji przez sądy rejonowe; podczas gdy trzeci poziom składa się z sądów apelacyjnych, które z kolei stanowią sądy drugiej instancji w przypadku spraw rozpatrywanych przez sądy okręgowe jako sądy pierwszej instancji.
Zgodnie z Art. 375 Kodeksu Spółek Handlowych, walne zgromadzenie oraz rada nadzorcza spółki kapitałowej nie mogą wydawać zarządowi wiążących poleceń w zakresie prowadzenia spraw spółki. Przepis ten w sposób bezsprzeczny wyjaśnia, iż członkowie zarządów spółek kapitałowych nie są zobowiązani stosować się do poleceń rady nadzorczej bądź walnego zgromadzenia w zakresie prowadzenia spraw spółki.
Sprawy, w których konieczne jest ustanowienie arbitra w imieniu strony zawsze nastręczały kłopotów. W sprawie Siemens przeciwko Dutco Sąd Najwyższy Republiki Francuskiej podkreślił, iż w procesie ustanawiania arbitrów każda ze stron powinna mieć te same prawa. Niedawne postanowienie polskiego Sądu Apelacyjnego powołuje się na podobny tok rozumowania uchylając wyrok Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC) w związku z faktem, iż pomiędzy innymi, prawa jednej ze stron zostały rzekomo naruszone kiedy w trakcie postępowania wybrany został pojedynczy arbiter.
Rok 2017 przyniósł dwie ważne zmiany w krajobrazie polskiego arbitrażu. Po pierwsze, wprowadzony został nowy zbiór zasad arbitrażu konsumenckiego. Zmiany te obejmują formę umowy arbitrażowej oraz podstawy zaskarżenia oraz kwestionowania uznania bądź wykonalności wyroku arbitrażowego. Zmiany owe mają na celu wzmocnienie praw konsumenta w arbitrażu.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest porównawcza perspektywa na postępowanie cywilne w systemie prawa tradycji common law oraz rodziny prawa kontynentalnego z perspektywy trzech punktów widzenia – obywatela, sądów oraz potencjalnych aspektów postępowania cywilnego. Dlatego moim celem jest zbudowanie piętrowej kompozycji, która rozpoczyna się od poziomu jednostki, przechodzi na poziom strukturalny, by osiągnąć najwyższy stopień – tj. perspektywę globalną.
Podczas gdy rola funduszy hedgingowych i usług powiązanych a usługi go dotyczące stanowi istotna niszę na rynku usług prawnych. Niniejsza aktualizacja zajmie się zbadaniem tego czy aktywizm akcjonariuszy może być zastosowany na gruncie prawodawstwa polskiego.
Niedawna decyzja Sądu Najwyższego stwierdziła, iż sąd arbitrażowy nie naruszył [klauzuli] porządku publicznego obniżając roszczenie agenta o prowizję zgłoszone względem klubu piłki nożnej o około 60%, pomimo tego, że prowizja dotyczyła transferu Roberta Lewandowskiego, jednego z najlepszych piłkarzy świata. Decyzja podkreśla, iż w opinii sądu agenci piłkarscy nie powinni domagać się więcej niż 30% kwoty należnej samym piłkarzom jeśli chcą uniknąć oddalanie swych roszczeń jako nadmiernych i stanowiących nadużycie swego prawa.
Czy istnieje coś takiego, jak idealna klauzula arbitrażowa? Prawnicy zajmujący się sprawami gospodarczymi zmagają się z tym zagadnieniem od wielu dekad. W rzeczywistości, idealna klauzula arbitrażowa nie istnieje, ponieważ każdy kontrakt obejmuje różnorodne potrzeby i okoliczności, z których wiele ujawnia się na długo po tym, kiedy klauzula została sporządzona. W rzeczy samej, trudność polegająca na wskazaniu jednej ‘idealnej’ klauzuli arbitrażowej pokazuje jedną z kluczowych korzyści płynących z arbitrażu: Jest to forma rozwiązywania sporów, która dostosowuje się do różnego rodzaju sporów oraz towarzyszących im okoliczności.
Z założenia proces łączenia się spółek kapitałowych ma być korzystny zarówno z punktu widzenia samych łączących się spółek, jak i ich wspólników. Jednakże czasami w wyniku połączenia wspólnik otrzymuje mniej udziałów w spółce przejmującej, niż powinien. Zatem połączenie jest niekorzystne zarówno z punktu widzenia ekonomicznego jak i z punktu widzenia uprawnień korporacyjnych. W takim kontekście powstaje pytanie czy na gruncie prawa polskiego możliwa jest ochrona interesów wspólnika przed niekorzystnym dla niego parytetem wymiany udziałów i w jaki sposób może być ona zrealizowana.
Finansowanie arbitrażu przez strony trzecie może być korzystne zarówno dla posiadających niewystarczające środki rozwijających się firm, jak i dla dochodowych spółek o ustalonej pozycji, pozwalając im pokrywać koszty prawne potencjalnie skomplikowanych postępowań. Niemniej jednak spółki powinny być świadome potencjalnego ryzyka i minusów tego rozwiązania, takich jak troska o zaufanie poufności i uprzywilejowania poufnych informacji, interes własny strony finansującej w osiągnięciu zysku ze swej inwestycji oraz potencjalnych konfliktów interesów pomiędzy stronami finansującymi, a arbitrami. Niektóre jurysdykcje oraz instytucje arbitrażowe rozważają wprowadzenie zewnętrznego uregulowania zjawiska finansowania arbitrażu przez strony trzecie.
Ogólnie rzecz biorąc, jak wskazuje ostatnie badanie w tym zakresie arbitraż staje się w Polsce coraz bardziej popularną metodą rozwiązywania sporów. Według przeprowadzonego przez Komisję Europejską studium o tytule ‘Business-to-Business Alternative Dispute Resolution in the EU’ przygotowanego na podstawie 500 wywiadów z polskimi przedsiębiorcami, 15% z nich odwoływało się już do arbitrażu, co – ex aequo z Włochami – daje Polsce drugie miejsce pośród wszystkich krajów Unii Europejskiej. Zgodnie z wynikami ostatniego badania z 2015 r. 75% firm mających już doświadczenia z arbitrażem wyraziło chęć skorzystania z tej metody rozwiązywania sporów w przyszłości.
Kontrakty międzynarodowe są częstokroć zawierane na drodze korespondencji email. Praktyka ta wymaga bardziej liberalnego podejścia do formy umów arbitrażowych zawieranych na gruncie Konwencji Nowojorskiej. Jednakże Konwencja nie wypowiada się na temat formy jaką powinno mieć umocowanie (pełnomocnictwo) pełnomocnika do zawarcia umowy arbitrażowej. Niedawne orzeczenie Sądu Najwyższego potwierdza, że wedle prawa polskiego takie umocowanie jest wymagane i powinno mieć przynajmniej taką samą formę jak ta wymagana dla zawarcia samej umowy (tj. przynajmniej formę dokumentu elektronicznego). Decyzja ta również pokazuje, iż zagadnienie umocowania pełnomocnika do zawarcia umowy arbitrażowej jest problematyczne, aczkolwiek nie tylko w Polsce.
Regulacje polskiego prawa w obszarze upadłości i restrukturyzacji uległy znacznej zmianie w związku ze zmianami, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2016. Zasadnicze funkcje nowych regulacji to: realizacja polityki ‘nowej szansy’, tj. gwarancja nowego startu dla przedsiębiorców, których przedsiębiorstwa upadły w związku z pogarszającymi się warunkami gospodarczymi; rozdzielenie procedur restrukturyzacyjnych mające na celu zapobieżenie piętnowaniu (stygmatyzacji) procedur upadłościowych przez przedsiębiorstwo dłużnika; badanie skuteczności dotychczas obowiązującego prawa wykazało, iż sama deklaracja upadłości w większości przypadków wykluczała jakąkolwiek restaurację przedsiębiorstwa dłużnika w związku z negatywnym nastawieniem środowiska gospodarczego (wierzyciele/kontrahenci) wobec przedsiębiorcy, który ogłosił upadłość.
Procedura łączenia półek uregulowana jest w przepisach Kodeksu spółek handlowych zwierającego przepisy dotyczące przyjmowania uchwał wspólników w odniesieniu do tego zagadnienia. Podobnie jak w przypadku innych uchwał wspólników, podczas zgromadzenia wspólników uchwała może zostać zaskarżona na zasadach określonych przepisami KSH. Jednakże, mając na względzie specyfikę procesu łączenia i uznając częściowy prymat interesu spółki nad interesem wspólnika, przewidziane zostały pewne wyjątki od zasad ogólnych.
De lege lata dla uznania zdatności arbitrażowej sporów uchwałowych żadne zmiany polskiego prawa nie są konieczne, podobnie jak okazały się zbędne w prawie niemieckim, które dziś zezwala na skuteczne praktykowanie arbitrażu korporacyjnego. Rzeczywistą przeszkodą dla zaistnienia polskiej praktyki arbitrażowej w sporach uchwałowych, jest brak modelowych reguł postępowania przed sądem arbitrażowym w przypadku wielopodmiotowego sporu ze stosunku spółki, do których wspólnicy i spółka mogliby się odwołać. Tę przeszkodę wyeliminowałoby zaproponowanie stronom postępowania arbitrażowego takiego „prawa modelowego” w zakresie reguł postępowania przed sądem w przypadku sporów uchwałowych, które zagwarantuje im, że w takim postępowaniu zawsze spełniony zostanie standard konstytucyjnego prawa do sądu wspólników. Tak, notabene, uczynił niemiecki DIS.
Postępowanie arbitrażowe jest procesem przynoszącym skutek w postaci orzeczenia arbitrażowego, które może stanowić substytut orzeczenia sądu państwowego w najważniejszym aspekcie – tzn. wykonalności. W konsekwencji zarówno sądy jak i zespoły arbitrażowe powinny przedsiębrać kroki konieczne dla zapewnienia przyszłej wykonalności orzeczenia. Wymaga to takiego zaprojektowania procesu arbitrażu, by uwzględniał on zagadnienie wykonalności oraz prowadzenia postępowania arbitrażowego w sposób pozwalający na elastyczną i mądrą nawigację pomiędzy kilkoma systemami prawnymi, mającą znaczenie wyłącznie w procesie wykonywania orzeczenia na podstawie zapisów Konwencji Nowojorskiej.
Po jego uznaniu lub wykonaniu orzeczenie arbitrażowe jest równoznaczne z orzeczeniem sądu państwowego, w związku z czym ma ono taką samą moc wiążącą i powagę rzeczy osądzonej jak prawomocne orzeczenie sądu państwowego. Takie orzeczenie arbitrażowe jest wiążące zarówno dla sądów jak i stron postępowania, o czym należy pamiętać przy podejmowaniu decyzji w zakresie późniejszych sporów między tymi samymi stronami. Co więcej, jeśli orzeczenie dotyczy zagadnienia o naturze precedensowej, nie może ono stanowić przedmiotu sporu w toku dalszych postępowań.
Zgodnie z art. 180 Kodeksu Spółek Handlowych dla skutecznego przeniesienia własności wymagane jest zawarcie pisemnej umowy przeniesienia z podpisem potwierdzonym notarialnie. Jest to wymóg bezwzględny, który nie pozostaje w związku z wartością przedmiotu umowy, czy też procentem kapitału własnego spółki stanowiącej obiekt transakcji (jak, na przykład, w przypadku prawa litewskiego). Jednakże nie wszystkie regulacje prawne obowiązujące w UE wymagają zachowania specjalnej formy – a mianowicie formy pisemnej z podpisem poświadczonym notarialnie. Pytanie, które w związku z tym powstaje, to czy w przypadku kiedy umowa zostaje zawarta na gruncie prawa państwa stawiającego mniej restrykcyjne wymagania względem formy umowy sprzedaży udziałów spółki z o.o. z siedzibą w Polsce, zachowanie mniej restrykcyjnej formy wystarczy by skutecznie przenieść tytuł prawny do sprzedawanych udziałów.
Umowy grupowe zazwyczaj są sporządzane w sposób faworyzujący mocniejszą stronę stosunku umownego. Szczególnie tyczy się to obszaru rozwiązywania sporów (np. sposobu i miejsca). W swym orzeczeniu z dnia 27 października 2016 Sąd Najwyższy orzekł w sposób zdecydowany na korzyść słabszych stron umów uznając klauzulę arbitrażową kontraktu zawartego pomiędzy polskim franczyzobiorcą, a holenderskim franczyzodawcą, wskazującą jako miejsce arbitrażu Nowy Jork, za nieważną, ze względu na jej charakter krzywdzący dla polskiej strony.
W Polsce funkcjonuje system prawa kontynentalnego (stanowionego). Źródłem norm prawnych są natomiast akty prawne uchwalane przez organy władzy ustawodawczej. Jednym z nich jest Kodeks postępowania cywilnego (w skrócie: „k.p.c.”), który zawiera regulacje dotyczące procedury cywilnej. Sądownictwo powszechne w Polsce jest trójstopniowe: pierwszy szczebel stanowią sądy rejonowe, które zasadniczo są sądami pierwszej instancji; drugi szczebel to sądy okręgowe, które są sądami drugiej instancji w sprawach rozpoznawanych przez sądy rejonowe w pierwszej instancji oraz są sądami pierwszej instancji w sprawach enumeratywnie wyliczonych w przepisach prawa; trzeci szczebel stanowią natomiast sądy apelacyjne, które są sądami drugiej instancji w sprawach rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe. Orzeczenia sądu drugiej instancji mogą zostać niekiedy zaskarżone skargą kasacyjną do Sądu Najwyższego. Niektóre kategorie spraw są jednak zastrzeżone do właściwości konkretnych sądów. Przykładowo sądem ochrony konkurencji i konsumentów jest Sąd Okręgowy w Warszawie.
„Na zimne dmuchać” Pomimo faktu, iż Przysłowie to jest powszechnie znane, prawnicy często zapominają stosowania tej zasady względem ochrony danych. Zdają się nie pamiętać o fakcie, że informacja stanowi najcenniejszy kapitał oraz że ich kancelarie narażone są na ataki sieciowe. Dlatego też prawnicy powinni być odpowiednio przygotowani by zabezpieczyć posiadane przez siebie dane i przygotować sposoby rozwiązywania incydentów wycieku danych. Pierwszym krokiem takich przygotowań jest przewidywanie kryzysu, które pomaga w pierwszej kolejności uniknąć kryzysu jednocześnie dając konieczne gwarancje odpowiedniej reakcji.
10 stycznia 2017 na mocy Ustawy of pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich zgodnej z unijną Dyrektywą w sprawie alternatywnych metod rozwiązywaniu sporów (2013/11/EU) zostały wprowadzone znaczące zmiany w zakresie regulacji arbitrażu w Polsce. Wprowadzone zmiany będą miały poważne konsekwencje w dziedzinie biznesu i praktyki prawa w skali ogólnopolskiej, modyfikując szeroki zakres zasad – począwszy od formy umowy arbitrażowej, po warunki egzekucji wyroków. Jednakże celem ustawy nie jest wyłącznie zapewnienie konsumentom wsparcia w ramach arbitrażu, ale również nowego bodźca dla rozwoju i wzrostu arbitrażu w Polsce.
Przyjmując założenie, że nadrzędnym celem osób zaangażowanych w tworzenie prawa regulującego funkcjonowanie sądownictwa jest ułatwienie obywatelom dostępu do sądu oraz przyspieszenie postępowań, należałoby oczekiwać, że wszelkie reformy systemowe będą prowadzić do usprawnienia wymiaru sprawiedliwości. Postronny obserwator wielokrotnie miał już jednak szansę zaobserwować, że przy okazji każdej nowelizacji, której misją jest wprowadzenie na salę sądową postępowych nowinek, dochodzi do frontalnego starcia zwolenników i przeciwników innowacyjnych rozwiązań. Czy obawy są uzasadnione, a optymizm nieracjonalny? Czy też raczej wszystkie zastrzeżenia mają u źródła indywidualne bariery związane z lękiem przed porzuceniem swoich przyzwyczajeń?
Jak pokazują ostatnie badania przeprowadzone w tej dziedzinie, arbitraż staje się w Polsce coraz bardziej popularną metodą rozwiązywania sporów. Wedle studium przygotowanego przez Komisję Europejską pod tytułem ‘Alternatywne rozwiązywanie sporów między przedsiębiorstwami w UE’ w oparciu o 500 wywiadów z polskimi przedstawicielami biznesu, 15% z nich już skorzystało z arbitrażu, co stawia Polskę na drugim miejscu w całej Unii Europejskiej. Zgodnie z najnowszymi badaniami z roku 2015, 75% firm, które już wcześniej używały tej metody rozwiązywania sporów wyraża gotowość do ponownego jej wykorzystania w przyszłych sporach.
Od dnia 17 lipca 2010 r. obowiązuje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. (Dz.U. 2010 Nr 7, poz. 44) o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: the „Act”), która wprowadziła do polskiego porządku prawnego nowy mechanizm zbiorowego dochodzenia roszczeń w postaci postępowania grupowego. Jednym zdaniem postępowanie grupowe można ująć jako polską wersję amerykańskiej class action, oczywiście dostosowaną do kontynentalnych tradycji prawniczych.
Strony mogą zgodzić się na zarządzenie poprzez Zarządzającego Kontraktem wielopoziomowej procedury rozwiązania sporu. Niemniej jednak po całkowitym wykonaniu kontraktu, w skutek czego Zarządzający Kontraktem zostaje zwolniony ze swych obowiązków, nie istnieje kompetentna osoba (w sposób umowny wyznaczona przez strony), poprzez którą strony mogłyby zainicjować proces rozwiązywania sporu. Dotyczy to również zainicjowania arbitrażu jako ostatecznego etapu procedury wielopoziomowego rozwiązywania sporów.
Niniejszy artykuł dotyczy dwóch sytuacji często występujących w międzynarodowym arbitrażu handlowym, tj. zawarcia warunkowej umowy arbitrażowej oraz wdrożenia umowy arbitrażowej w warunkowym kontrakcie pocztowym. W pierwszej części omówiona zostaje możliwość nadania umowie arbitrażowej charakteru warunkowego (z punktu widzenia [prawa] proceduralnego i materialnego), podane są również praktyczne przykłady takich warunkowych umów arbitrażowych. Część druga zajmuje się skutkiem warunkowego kontraktu pocztowego dla klauzuli w nim zawartej. Część trzecia omawia skutki warunkowych umów arbitrażowych, również z perspektywy proceduralnej i materialnej.
Zakazy prowadzenia postępowania sądowego i arbitrażowego stanowią przydatny instrument mający na celu zapewnienie należytego przebiegu postępowania i zapobiegania zjawisku forum shopping. Jednakże, instrument ten – będący również przedmiotem krytyki – nie jest uznawany przez część systemów prawnych. Polska jest jedną z jurysdykcji, w której – jak się twierdzi – wykluczona jest możliwość wydania zakazu prowadzenia postępowania sądowego i arbitrażowego. W postanowieniu z 22 Listopada 2016 r., Sąd Apelacyjny w Krakowie (I ACz 1997/16) potwierdził, że polskie sądy nie mogą powstrzymać strony przed wszczęciem lub kontynuowaniem postępowania przed sądem polubownym.
Strony często pozostają w przekonaniu, że uznanie i wykonanie orzeczenia arbitrażowego stanowi czystą formalność, skoro merytoryczne postępowanie już się zakończyło. Jednakże, ten etap postępowania może okazać się wysoce formalistyczny i strony winny uważać, aby nie uchybić wymogom formalnym swoich wniosków. Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 maja 2016 r. (V CSK 257/15) wskazuje na poważne konsekwencje błędów stron w tym zakresie. Świadczy również, że polskie sądy mogą wymagać od stron złożenia do Sądu nie tylko oryginału lub poświadczonej kopii zapisu na sąd polubowny i wyroku, co wynika z art. IV ust. 1 Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 10 czerwca 1958 r.
Niepewność prawna jest niepożądana w biznesie. Jest ona jednakże nieodłącznym elementem postępowań spornych, zwłaszcza w zakresie ich wyniku. Inne czynniki, takie jak właściwość sądu, koszty oraz przebieg postępowania mogą i powinny być określone już na samym jego początku. Dotyczy to także tego, czy sprawa powinna być rozpoznana w arbitrażu, czy przed sądem powszechnym.
Niedawny wyrok Sądu Najwyższego stanowi wkład w dyskusję na temat mocy wiążącej wyroków arbitrażowych w innych sprawach. W wyroku z 20 stycznia 2016 r., Sąd Najwyższy wyjaśnił w jakim zakresie ustalenia zawarte w wyroku sądu polubownego (nie tylko jego sentencji) powinny być wzięte pod uwagę przez organy rozpatrujące kolejne spory między tymi samymi stronami. Wyrok może stanowić istotną wskazówkę dla praktyków, którzy chcą użyć orzeczeń sądów polubownych do wsparcia swojego stanowiska w kolejnym postępowaniu sądowym lub arbitrażowym w Polsce.
Zgodnie z art. 45 Konstytucji RP każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Pozytywnie określone prawo do sądu znajduje uzupełnienie w art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, który ustanawia zakaz zawężającej wykładni przepisów gwarantujących jednostce prawo do sądu – ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności lub praw1. Co ciekawe, oba te kluczowe przepisy Konstytucji RP ustanawiające „prawo do sądu” nie artykułują wprost, o jaki sąd chodzi – państwowy czy może także prywatny, jakim jest sąd arbitrażowy (polubowny).
Bezpieczeństwo obrotu gospodarczego oraz jego uczestników wymaga, by eliminować z niego podmioty, które nie przestrzegają podstawowych reguł i zasad, a tym samym stanowią zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania rynku. Jednym ze środków realizujących ten cel jest przewidziana w art. 373 i n. PrUpadł możliwość pozbawienia określonego podmiotu orzeczeniem sądu upadłościowego, na okres od roku do 10 lat, prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia (dalej łącznie jako: „pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej”).
Problematyka czynności prawnych mortis causa przez długie lata po wejściu w życie Kodeksu cywilnego pozostawała niejako na uboczu zainteresowań cywilistów. Jednym z niewielu, którzy podejmowali się analizy tej tematyki, był Profesor Andrzej Kubas, który jako pierwszy w polskiej literaturze prawniczej podjął próbę przedstawienia szerszej charakterystyki tych czynności. W ostatnich latach sytuacja ta uległa znaczącej zmianie, a czynności mortis causa stały się przedmiotem interesującej dyskusji.
Problem relacji pomiędzy zakresem zastosowania art. 58 § 1 i 2 oraz art. 527 KC jest przedmiotem licznych, często rozbieżnych wypowiedzi orzeczniczych, zapadłych na kanwie różnych stanów faktycznych. Niniejszy artykuł jest próbą określenia, kiedy czynność prawna dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli jest „tylko” bezskuteczna, a kiedy (przy spełnieniu jakich przesłanek) można uznać ją za nieważną.
Obowiązująca od 19.7.2010 r. ustawa z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w ramach wprowadzonego do polskiego systemu prawa procesowego nowego mechanizmu zbiorowego (grupowego) dochodzenia roszczeń umożliwia ukształtowanie żądania powództwa (verba legis „ograniczenie” żądania) jako żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego (pozwanych).
Jubilat jest emerytowanym Profesorem w Katedrze Prawa Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego i jednocześnie adwokatem o ugruntowanej reputacji wytrawnego procesualisty i skutecznego litygatora. Z kolei kreślący te słowa zajmuje się w dużej mierze prawem spółek. Jeśli by zatem wyznaczyć obszar, który by z jednej strony zakreślały zainteresowania Jubilata, bo to się godzi uwzględnić nade wszystko, skoro kontrybucja ma być okolicznościową dedykacją, z drugiej zaś zdolności autora, aby temu wyzwaniu jako tako stawić czoła, to obszar ten w naturalny sposób zawęża się do kilku problemów związanych ze sporami korporacyjnymi i ich rozstrzyganiem przez sądy powszechne i polubowne.
Przedmiotem niniejszego artykułu są kwestie procesowe związane z ustalaniem jurysdykcji krajowej w sytuacji, gdy z powództwem występuje akcjonariusz spółki, który doznał tzw. szkody pośredniej. Przy przyjęciu legitymacji czynnej takiego akcjonariusza (o czym szerzej poniżej), w sprawie z elementem transgranicznym, może pojawić się problem mający znaczenie zarówno teoretyczne, jak i praktyczne, a mianowicie wedle jakich zasad i jak rozumianych przesłanek należy ustalać jurysdykcję krajową.
Spośród wielu zagadnień składających się na obszerną problematykę funkcjonowania spółek kapitałowych, ostatnimi czasy w debacie doktrynalnej, jak i w rozstrzygnięciach judykatury, na plan pierwszy wysunęła się zdecydowanie kwestia wadliwości uchwał kolegialnych organów korporacyjnych. Dyskusja ta koncentruje się przede wszystkim na próbach ustalenia charakteru sankcji cywilnoprawnej dotykającej sprzeczne z ustawą uchwały wspólników względnie walnych zgromadzeń.
Zgodnie z dyspozycją art. 23 KC dobra osobiste człowieka, jak m.in. jego cześć i dobre imię, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Aktualizacja określonych w art. 24 KC roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych następuje zaś dopiero wtedy, gdy zarzut naruszenia dobra osobistego podnosić będzie osoba, której wskazany wyżej przepis gwarantuje ochronę. Komplikacje pojawiają się jednak w sytuacji, w której inkryminowana wypowiedź dotyczy nie jednej konkretnej osoby, ale całej grupy osób określonej zbiorowo przez naruszyciela.
Niniejsze opracowanie dedykuję Panu Profesorowi Andrzejowi Kubasowi, mojemu Patronowi w czasie odbywania aplikacji adwokackiej w Krakowie, jako uczczenie Jego pracy naukowej i praktyki. Współpraca z Panem Profesorem stanowiła (i wciąż stanowi) dla mnie nie tylko okazję do nieustannej nauki prawa. Charyzma Pana Profesora, jego poczucie humoru, ale przede wszystkim postawa czynią z Niego, w moim przekonaniu, wzór adwokata, ale i arbitra. Jako że praktyka Pana Profesora obejmuje także postępowania arbitrażowe, moim naturalnym wyborem był temat związany z szeroko pojętym arbitrażem.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 Października 2015 r. stanowi ostatni ważny wkład w rozwój prawa arbitrażowego w Polsce. Sąd wyraźnie rozdzielił jurysdykcję sądów powszechnych i polubownych w zakresie egzekucji roszczeń. Omówił także kwestię zarzutu potrącenia podniesionego po wydaniu wyroku. Co najistotniejsze dla podmiotów zagranicznych prowadzących w Polsce postępowania arbitrażowe, sąd wskazał, kiedy roszczenie objęte ważnym i skutecznym zapisem na sąd polubowny może być rozpatrzone wyłącznie przez sąd powszechny.
Przedawnienie roszczeń na gruncie prawa polskiego jest kwestią prawa materialnego, a nie procedury. Niemniej jednak czynności procesowe (np. wszczęcie postępowania sądowego lub arbitrażowego) są istotne w tym zakresie, gdyż mogą doprowadzić do przerwy biegu przedawnienia. Skuteczne przerwanie biegu przedawnienia może być kluczem do ostatecznego sukcesu w postępowaniu. Jednakże, strony są często niepewne, czy sprawa powinna być rozpatrzona w arbitrażu, czy przed sądem powszechnym. Jeśli popełnią w tym zakresie błąd, istnieje ryzyko, że bieg przedawnienia nie zostanie przerwany, a tym samym roszczenie przedawni się.
Od dnia 17 lipca 2010 r. obowiązuje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. (Dz.U. 2010 Nr 7, poz. 44) o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: the „Act”), która wprowadziła do polskiego porządku prawnego nowy mechanizm zbiorowego dochodzenia roszczeń w postaci postępowania grupowego. Jednym zdaniem postępowanie grupowe można ująć jako polską wersję amerykańskiej class action, oczywiście dostosowaną do kontynentalnych tradycji prawniczych
Rok 2015 przyniósł dwie bardzo istotne nowelizacje polskiego prawa arbitrażowego: zmiany wprowadzone Ustawą z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Prawo restrukturyzacyjne), której zasadnicza część wchodzi w życie 1 stycznia 2016 roku, oraz zmiany wprowadzone Ustawą z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Ustawa ADR), której proces legislacyjny wciąż trwa. Celem obu tych nowelizacji było dostosowanie przepisów polskiego prawa arbitrażowego (i ogólnie rzecz biorąc przepisów dotyczących polubownego rozwiązywania sporów) do potrzeb współczesnego biznesu oraz stworzenie warunków przyjaznych arbitrażowi.
Wysokie wymogi dla postępowań określone w umowach o arbitraż, takich jak krótkie terminy, mogą mieć poważne konsekwencje, w tym utratę skutku prawnego tych umów. Co więcej, strony muszą starannie wybierać argumenty, gdyż mogą one zostać użyte przeciwko nim w późniejszym czasie. Rola arbitrów w przezwyciężeniu problemów proceduralnych ze stronami jest również istotna dla wydania orzeczenia, które będzie wykonalne. Kwestie te pojawiły się w ostatnim wyroku wydanym w postępowaniu postarbitrażowym. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2015 roku poświęcony jest wykładni umów o arbitraż.
Ogólnie rzecz biorąc w Polsce arbitraż staje się coraz bardziej popularnym sposobem rozwiązywania sporów, czego dowodzą badania przeprowadzone ostatnio w tym zakresie. Jak wynika z przeprowadzonego niedawno przez Komisję Europejską badania „Business-to-Business Alternative Dispute Resolution in the EU” [Business-to-Business Alternatywne metody rozwiązywania sporów w UE] opartego na 500 wywiadach przeprowadzonych z polskimi przedsiębiorcami, 15% spośród nich korzystało już z arbitrażu, co daje pod tym względem Polsce drugie miejsce w całej Unii Europejskiej, ex-equo z Włochami.
Arbitraż jest często opisywany jako szybki sposób rozstrzygania sporów w porównaniu do postępowania sądowego. To, czy teza ta jest dalej aktualna w odniesieniu do długości samego postępowania arbitrażowego jest dyskusyjne. Jednakże arbitraż nie działa w próżni, a postępowanie sądowe jest również konieczne aby obronić albo wyegzekwować prawa stron. Jeżeli wygrywająca strona chce wykonać korzystne orzeczenie arbitrażowe, stara się o pomoc sądu w postępowaniu o uznanie czy stwierdzenie wykonalności. Jeżeli strona nie jest zadowolona z wyniku postępowania arbitrażowego, może złożyć wniosek do sądu o uchylenie orzeczenia arbitrażowego. W konsekwencji postępowanie postarbitrażowe jest niezbędnym uzupełnieniem postępowania arbitrażowego. Tak więc długość tego poprzedniego powinna zostać dodana do czasu trwania tego ostatniego w celu ustalenia całkowitego czasu trwania dochodzenia roszczeń w arbitrażu. Kiedy analizuje się postępowanie arbitrażowe i postarbitrażowe razem, jasnym jest, że skuteczność postępowania postarbitrażowego jest istotna w zapewnieniu szybkiego rozstrzygania sporów. Jest to spore wyzwanie w wielu jurysdykcjach, w tym w Polsce.
Polskie prawo przewiduje zarówno formalne jak i materialne wymagania dla umów o arbitraż. Jeśli chodzi o formę, umowa o arbitraż, zgodnie z art. 1162 § 1 ustawy z 17 Listopada 1964 – Kodeks Postępowania Cywilnego („KPC”), musi być zawarta na piśmie. To wymaganie jest również spełnione, gdy zapis zamieszczony został w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Powołanie się w umowie na dokument zawierający postanowienie o poddaniu sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spełnia wymagania dotyczące formy zapisu na sąd polubowny, jeżeli umowa ta jest sporządzona na piśmie, a to powołanie się jest tego rodzaju, że czyni zapis częścią składową umowy (art. 1162 § 2 KPC).
W dniu 9 czerwca 2015 r. Prezydent podpisał ustawę Prawo restrukturyzacyjne. Ta nowa regulacja (która w pełni wejdzie w życie 1 stycznia 2016 r.) zmieni kształt polskich przepisów dotyczących upadłości, niewypłacalności i restrukturyzacji, tak aby firmom łatwiej było stanąć na nogi po okresie trudności finansowych. Z perspektywy arbitrażu nowe prawo odchodzi od kontrowersyjnych przepisów – dobrze znanych środowisku arbitrażowemu ze sprawy Elektrimu – na mocy których ogłoszenie upadłości sprawiało, że zapisy na sąd polubowny zawarte przez upadłą spółkę stawały się bezskuteczne. Zasadniczo, w przyszłości ogłoszenie upadłości nie będzie zakłócało trwającego postępowania arbitrażowego. Nowe przepisy zasługują na bliższe zbadanie przez każdy zagraniczny podmiot, który zawarł zapis na sąd polubowny z polską spółką.
Porównanie niemieckich i polskich uregulowań w zakresie prawa spółek i prawa procesowego łącznie z prawem arbitrażowym opiera się na oczywistych fundamentach teoretycznych. W odniesieniu do prawa spółek, polskie regulacje najczęściej przenoszą rozwiązania przyjęte przez prawodawcę niemieckiego. Prawo procesowe w obydwu systemach oparte jest na tych samych zasadach postępowania i podobnym ujęciu i pojmowaniu instytucji procesowych.
W dniu 5 lutego 2015 r. Sąd Najwyższy wydał orzeczenie (V CSK 231/14) dotyczące przepisu prawa związanego z wygaśnięciem klauzuli arbitrażowej (t.j., Art. 1168 KPC). Zgodnie z niniejszym przepisem, w przypadku gdy osoba wskazana w klauzuli arbitrażowej jako arbiter albo arbiter główny odmawia wykonywania tej funkcji – bądź wykonywanie tej funkcji przez taką osobę jest niemożliwe z innych względów, o ile strony nie zdecydują inaczej, klauzula arbitrażowa traci swą skuteczność. Zgodnie z tym samym przepisem, o ile strony nie zdecydowały inaczej, klauzula arbitrażowa utraci swą skuteczność w przypadku, gdy sąd polubowny w niej wskazany odmówi rozpoznania sprawy, bądź zbadanie sprawy przez ten sąd jest niemożliwe z innych powodów.
Glosowany wyrok Sądu Najwyższego (dalej jako SN) porusza trzy istotne dla problematyki zaskarżania uchwał połączeniowych spółek kapitałowych kwestie, a mianowicie: 1) jakie jest właściwe znaczenie zakazu opierania powództwa o ustalenie nieważności uchwały połączeniowej lub jej uchylenie o zarzuty dotyczące parytetu wymiany udziałów lub akcji (art. 509 § 3 kodeksu spółek handlowych1)?; 2) czy naruszenie przepisów kodeksu spółek handlowych zaistniałe w toku procedury połączeniowej, poprzedzające podjęcie uchwały połączeniowej, może stanowić podstawę do zakwestionowania uchwały połączeniowej?; 3) czy ograniczenie czasowe określone w art. 497§ 2 k.s.h., zakazujące uchylenia połączenia po upływie 6 miesięcy od dnia jego zarejestrowania, należy odnosić tylko do kompetencji sądu rejestrowego działającego z urzędu, czy też powinno być ono rozumiane jako obejmujące również zakaz stwierdzenia nieważności lub uchylenia uchwały połączeniowej po tym terminie?
13 lutego 2014 r. Sąd Najwyższy (V CSK 45/13) potwierdził, iż zasada odszkodowawczej funkcji klauzul karnych stanowi podstawową regułę porządku publicznego. Z punktu widzenia arbitrażu handlowego kluczowe zagadnienie odnosi sie do wymogów wykonywania wyroków zagranicznych w Polsce oraz granic klauzuli porządku publicznego. Orzeczenie wywołało debatę na temat kryteriów, jakim należy hołdować przy dokonywaniu oceny czy wyrok pozostaje w zgodzie z fundamentalnymi zasadami polskiego systemu prawnego. Daje ono również podstawy do zbadania innych standardów prawnych podlegających klauzuli porządku publicznego.
Uznanie przez Sąd Najwyższy (dalej jako SN), że interwencja wspólnika w sporze o uchylenie bądź stwierdzenie nieważności uchwały spółki kapitałowej ma charakter niesamoistny, jeśli jest zgłoszona po stronie pozwanej spółki, natomiast jest samoistna, gdy wspólnik zgłosi ją po stronie wspólnika zaskarżającego uchwałę, stanowi niebezpieczny precedens. Taki pogląd oznacza istotne ograniczenie praw wspólnika popierającego ważność podjętej uchwały do poszukiwania ochrony sądowej jego prawa udziałowego, względem wspólnika, który chce wyeliminować uchwałę z obrotu prawnego.
Umowa arbitrażowa obejmuje nie tylko spory wyraźnie wskazane jej zakresem rzeczowym, ale również sprawy związane z takimi sporami. W rezultacie zakaz rozpoznania sprawy przez sąd państwowy ma zastosowanie również w przypadku, gdzie rozstrzygnięcie sprawy przedstawionej pod rozwagę sadu państwowego jest niemożliwe bez zbadania sporu będącego przedmiotem takiej umowy.
Pomimo faktu, iż arbitraż międzynarodowy osiągnął znaczny poziom niezależności od sądów państwowych, sądy te nie przestają odgrywać ważnej roli dla skuteczności postępowania arbitrażowego. Interakcje pomiędzy sądami państwowymi a sądami arbitrażowymi mogą odznaczać się szczególnym stopniem nasilenia w obszarach, w których w trakcie arbitrażu sądy arbitrażowe i sądy państwowe posiadają równoległe bądź zbieżne kompetencje. Sądy państwowe odgrywają ważną rolę w zakresie badania jurysdykcji sądu arbitrażowego w danej sprawie.
Jeden z polskich sądów arbitrażowych wyraził pogląd, iż zdatność arbitrażowa sporów toczących się wokół roszczeń o uznanie nieważności uchwały spółki jest zależna od okoliczności, które niezmiennie wymagają oceny in concreto. Opinia ta jest w sposób oczywisty błędna, a komentarz wyjaśnia powody, dla których zdatność arbitrażowa sporów korporacyjnych nie powinna budzić żadnych wątpliwości.
Ojciec ekonomii – Adam Smith – w swoim najważniejszym dziele zatytułowanym „Badania nad naturą i przyczynami Bogactwa Narodów” wyróżnił trzy czynniki produkcji: ziemię, pracę i kapitał. Skuteczna kombinacja tych trzech czynników miała decydować o sukcesie gospodarczym danego narodu. Wspomniana „skuteczna kombinacja” to nic innego jak – by użyć słów samego Adama Smitha – „prawa i instytucje” danego narodu, które decydują o tym, w jakim stopniu zostają wyzyskane czynniki produkcji.
Arbitraż charakteryzuje się szeregiem zalet, które czynią z niego dobrą alternatywę dla postępowania przed sądem powszechnym. Jedną z takich zalet jest większa swoboda arbitrów w kształtowaniu zasad postępowania dowodowego, w tym dopuszczalności pewnych środków dowodowych. Celem niniejszej pracy jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość przeprowadzenia dowodu z prywatnego nagrania w postępowaniu przed polskim sądem polubownym z uwzględnieniem istniejącej praktyki międzynarodowej w tym zakresie.
„Arbitraż jest instytucją, który zawdzięcza swoje istnienie wyłącznie woli stron”. To zdanie jest często wykorzystywane jako motyw przewodni objaśniający istotę arbitrażu. Zwraca bowiem uwagę na dwie zasadnicze cechy sądownictwa polubownego, a mianowicie jego umowny charakter i decydującą rolę stron w kształtowaniu postępowania arbitrażowego.
W dniu 26 czerwca 2007 roku, dwie polskie firmy, P oraz I zawarły umowę ramową mającą na celu stworzenie warunków dla zawierania umów opcji na rynku finansowym. W dniu 11 lipca 2008 r. strony zawarły dodatkową umowę zabezpieczającą roszczenia firmy I wobec firmy P.
Polskie prawo przewiduje zarówno formalne jak i materialne wymogi odnośnie zapisu na sąd polubowny. Jeśli chodzi o formę, zgodnie z art. 1162 par. 1 k.p.c., zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony na piśmie. Wymóg ten jest spełniony także wtedy, gdy zapis zamieszczony został w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, a także jeśli strony powołają się w umowie sporządzonej na piśmie na dokument zawierający postanowienie o poddaniu sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, jeśli to powołanie się jest tego rodzaju, że czyni zapis częścią składową umowy (art. 1162 par. 2 k.p.c.).
Przewidywalność szkody, o której mowa w art. 74 zd. 2 Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży z 11.4.1980 (Dz.U. z 1997r. Nr 45, poz. 286), nie wyłącza odpowiedzialności strony naruszającej umowę, lecz ogranicza wysokość należnego od dłużnika odszkodowania. Wyrok SN z 8.2.2012r., V CSK 91/11, OSNC Nr 7-8/2012, poz. 100.
Rozpatrywanie przez polski Sąd Najwyższy sprawy powstałej na gruncie Konwencji wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z 11.4.1980 r. należy do rzadkości. W każdym razie niewiele z tych orzeczeń budzi zainteresowanie doktryny. Z tym większą uwagą należy pochylić się nad sprawą, w której SN wypowiedział się aż trzykrotnie. Glosowany wyrok SN z 8.2.2012 r. dotyczy właśnie zasad odpowiedzialności kontraktowej stron na gruncie CISG za niewykonanie umowy sprzedaży towarów, a w szczególności kwestii przewidywalności wyrządzonej szkody. Zaniepokojenie budzi fakt, że SN utożsamił zasady odpowiedzialności na gruncie art. 471 i n. KC oraz art. 45 i 61 w zw. z art. 74 Konwencji.
Zdatność arbitrażowa sporów o ważność uchwał spółek kapitałowych stanowi jedno z zagadnień dyskutowanych najintensywniej w doktrynie prawa arbitrażowego. Dominuje zdecydowanie pogląd, że spory te, w aktualnym stanie prawnym, nie są zdatne do rozstrzygnięcia przez sąd polubowny, i przedstawiane są de lege ferenda propozycje mające na celu zmianę tego stanu rzeczy.
W praktyce międzynarodowego arbitrażu obserwuje się obecnie tendencję do usprawniania postępowania arbitrażowego oraz obniżania jego kosztów. Jednym ze sposobów optymalizacji postępowania jest jego podział na części, z których każda kończona jest oddzielnym wyrokiem. Taki zabieg nazywany jest w piśmiennictwie arbitrażowym bifurkacją (bifurcation).
Uznanie przez Sąd Najwyższy (dalej jako SN), że cesjonariusz wierzytelności jest związany zapisem na sąd polubowny ze stosunku podstawowego, z którego wynika wierzytelność, przesądziło o utrwaleniu poglądu – jednolitego zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, iż każdy następca prawny pod tytułem szczególnym strony z umowy podstawowej jest związany zapisem na sąd polubowny zawartym w tej umowie.
W świetle niedawnego wypowiedzenia przez Wenezuelę członkostwa w Międzynarodowym Centrum Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych („ICSID”), niniejszy artykuł zawiera informacje na temat dostępnych procedur rozwiązywania konfliktów stosowanych przez kraj nie będący członkiem ICSID, taki jak Polska. Liczba krajów, które albo nigdy nie stały się członkami ICSID, takie jak Brazylia, Meksyk, Indie, RPA czy Polska, albo też które wypowiedziały swoje członkostwo, takie jak Boliwia i Ekwador, nie pozostaje kwestią bez znaczenia. Aplikacja Kanady i Rosji wciąż oczekuje na ratyfikację.
Jeśli chodzi o M&A w środkowej i wschodniej Europie, poprzedni rok był zdecydowanie mniej interesujący od 2011, który został uznany za rekordowy względem M&A. W 2012, całkowita wartość transakcji w Polsce wyniosła 9 miliardów euro z 331 transakcji – w porównaniu do 2011, kiedy to wartość całkowita wyniosła 18 miliardów euro z 516 transakcji. Jednakże, Polska pozostała liderem M&A wśród krajów z tego regionu.
Celem niniejszego artykułu jest zarysowanie pojawiających się w polskiej doktrynie poglądów na temat wprowadzenia przymusowej likwidacji podmiotów niewypłacalnych, wobec których nie przeprowadzono postępowania upadłościowego z powodu braku majątku wystarczającego na pokrycie jego kosztów oraz sformułowanie stanowiska, które zdaniem autorów pozwoliłoby na rozstrzygniecie tej kwestii na gruncie rozwiązać proponowanych w Rekomendacjach Zespołu Ministra Sprawiedliwości ds. nowelizacji Prawa upadłościowego i naprawczego.
Zakres bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa procesowego i materialnego wydaje się być jednym z najważniejszych problemów arbitrażu, zwłaszcza arbitrażu międzynarodowego. Ma on związek z różnymi innymi problemami, np. prawem mającym zastosowanie do różnych elementów arbitrażu, głównie umowy arbitrażowej, ale także zdolności arbitrażowej.
Na mocy orzeczenia Sądu Arbitrażowego działającego przy Waren-Verein der Hamburger Börse e. V. Stowarzyszenie w Hamburgu (Niemcy) z dnia 3 listopada 2010 r. (zwanego dalej odpowiednio: „Sądem Arbitrażowym” i „Orzeczeniem Arbitrażowym”) GN. Ltd, z siedzibą w Starym Tbilisi (Gruzja) od firmy „R.-H.” S.A. z siedzibą w W. (Polska) zasądzono kwotę 101.600 dolarów USA wraz z odsetkami oraz opłaty z tytułu (na poczet) pozostałej ceny sprzedaży orzechów laskowych.
Historia polityki gospodarczej jednoznacznie potwierdza, iż pomysły szczegółowego odgórnego „dekretowania” sfer działalności gospodarczej, poprzez normy nakazujące podjęcie pewnych działań lub zakazujące podejmowania innych (często w oderwaniu od zasad ekonomii) niosły niedogodności, a tylko sporadycznie rozwiązywały problemy leżące u ich podstaw.
Zdaniem wielu właścicieli ubezpieczonych samochodów w Polsce, zakłady ubezpieczeń zaniżają wysokość odszkodowania, a w przypadku większości szkód samochodowych w Polsce przyznawane są kwoty znacznie niższe, niż faktyczny koszt naprawy. Najczęściej przyczyną jest to, że wysokość odszkodowania ustala się na podstawie cen używanych części zamiennych, a nie nowych. Niedawna uchwała Sądu Najwyższego może zakończyć tę praktykę stosowaną przez zakłady ubezpieczeń, będąc jeszcze jednym dowodem na to, że ostatnio w sprawach dotyczących ubezpieczenia samochodu sądy stają po stronie ubezpieczonych.
Rozwiązywanie sporów w przypadku, gdy wynikają one z umów towarzyszących procesowi budowlanemu, może okazać się wymagającym i dość skomplikowanym zadaniem. W procesie budowlanym, w którym inwestor zawiera umowę z generalnym wykonawcą, występują także inne podmioty, takie jak projektant oraz podwykonawcy. Wszystkie te podmioty, co do zasady, powiązane są wieloma umowami. To właśnie występowanie wielu uczestników i wielu umów stanowi cechę charakterystyczną procesu budowlanego.
Nowy przepis, Ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa może wpłynąć na polski rynek usług ubezpieczeniowych w ciągu kilku najbliższych lat. Ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych dotyczy majątkowej odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych wobec Skarbu Państwa, placówek samorządu terytorialnego oraz innych osób prawnych, ponoszących odpowiedzialność za szkody wyrządzone w trakcie sprawowanie funkcji publicznych. Polski parlament [Sejm] przyjął ustawę w dniu 20 stycznia 2011, a w życie weszła ona z dniem 17 maja 2011.
Popularność ubezpieczenia D & O (directors and officers) stale wzrasta, odkąd zostało ono wprowadzone w Polsce 15 lat temu. Ze względu na wzrost w zakresie świadomości ryzyka związanego z prowadzeniem firmy, ubezpieczenia D & O ewoluowały od nieznanego produktu w połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. aż do niemal nieodzownej polisy, koniecznej w okresach niestabilności gospodarczej. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone na skutek decyzji podejmowanych przez specjalistów stała się oczywista.Rynek ubezpieczeń D & O wciąż się rozwija, a składki ubezpieczeniowe na rok 2010 plasowały się pomiędzy kwotami 30 a 50 mln złotych (około 10,2 mln i 17,1 mln dolarów USA $). Aktualne prognozy wskazują na to, że wielkość rynku podwoi się w najbliższych latach.
Polskie przepisy dotyczące procesu fuzji spółek nie różnią się od rozwiązań stosowanych w innych państwach europejskich. Co więcej prawa te podlegają wpływom wywoływanym zmianami podobnych uregulowań europejskich. Jednakże w analizie procesu nadzoru fuzji spółek w Polsce, ważnym jest by wyodrębnić dwa znaczące zagadnienia: po pierwsze, nadzór sądu rejestrowego, a po drugie, prawo konkurencji.
Choć zawód prawnika nie wymagał dotychczas zbyt częstej zmiany miejsca jego wykonywania, to w dzisiejszym zglobalizowanym świecie prawnicy coraz częściej reprezentują klientów także poza granicami jurysdykcji, w której na co dzień praktykują. W konsekwencji, stykają się w różnych kulturach prawnych z odmiennymi od własnych standardami etycznymi. Dotyczy to m.in. zasady poufności w międzynarodowym arbitrażu gospodarczym.
Częstokroć menedżerowie są zmuszeni do przeprowadzania restrukturyzacji firmy na własną rękę, pod tym względem Polska nie jest w żadnym wypadku wyjątkiem. Proces wymaga zaangażowania ze strony wcześniejszych jak też i nowych menedżerów. Jednakże prawo polskie stanowi źródło ryzyka dla członków zarządu, a każdy menedżer uczestniczący w zarządzaniu spółką powinien zaznajomić się z takim ryzykiem. Niniejszy artykuł przedstawi największe ryzyko prawne związane z tym tematem pod względem odpowiedzialności karnej, podatkowej oraz cywilnej, jakim czoła muszą stawić członkowie zarządów firm poddawanych procesowi restrukturyzacji.
Zabezpieczenie roszczenia jest istotnym środkiem ochrony praw podmiotu zamierzającego realizować swoje roszczenia przed sądem. Postępowanie zabezpieczające jest procesową formą tymczasowej ochrony prawnej i spełnia pomocniczą rolę w stosunku do postępowania rozpoznawczego. Celem tego postępowania jest zapewnienie efektywności orzeczenia wydanego w postępowaniu, w którym wierzyciel dochodzi swego roszczenia.
Umowy są podstawowym źródłem powstania stosunków zobowiązaniowych w prawie polskim. W zasadniczej części problematykę umów obligacyjnych regulują przepisy ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. Określają one trzy tryby, w których dojść może do zawarcia umowy, a także odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania oraz tzw. odpowiedzialność przedkontraktową…
Polskie postępowanie cywilne na etapie rozpoznawania sprawy wyróżnia dwa rodzaje postępowań:
a) tzw. postępowanie procesowe (sporne), oraz
b) postępowanie nieprocesowe (niesporne).
W przypadku postępowania nieprocesowego ilość stron postępowania jest teoretycznie nieograniczona – obok wnioskodawcy, status strony postępowania (tzw. uczestnika) może uzyskać każdy zainteresowany w sprawie jeśli wykaże, że wynik postępowania dotyczy jego praw lub obowiązków.
Upadłość ogłasza się w odniesieniu do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik staje się niewypłacalny, kiedy nie wykonuje wymaganych zobowiązań pieniężnych. Jeżeli dłużnik jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną bez osobowości prawnej, lecz oddzielny akt nadaje jej osobowość prawną, uważa się go również za niewypłacalnego, kiedy jego zobowiązania przekraczają wartość jego majątku, nawet jeżeli zobowiązania wykonywane są regularnie.
Prawo własności przemysłowej bywa niekiedy niedoceniane lub nawet przeoczane w procesie analizy due diligence poprzedzającej przejęcie lub fuzję. Dzieje się tak, ponieważ własność przemysłowa nie jest aktywem materialnym. Jego istnienie oraz zakres, a zatem i wartość zależy w ogromnej mierze od praw umownych i innych kwestii prawnych. Niemniej, własność przemysłowa może stanowić najcenniejszy zasób spółki, a potencjalny nabywca w procesie badania i oceny przejmowanego przedsiębiorstwa powinien przywiązywać do niej najwyższą wagę. Niniejszy artykuł omawia kluczowe aspekty w transakcjach z obszaru M&A z punktu widzenia prawa własności przemysłowej oraz zawiera praktycznie przydatną listę kwestii, którym należy się przyjrzeć oraz którymi trzeba się zająć.
Opracowanie to stanowi ocenę wymogów oraz procesów prawnych związanych z czynnością wycofania podmiotu z obrotu publicznego. Ponieważ wycofanie takie znacząco zmienia pozycję inwestora, prawo nakłada określone mechanizmy mające na celu ochronę inwestorów mniejszościowych, których przestrzegać mają inwestorzy sprawujący kontrolę. Mechanizmy te umożliwiają mniejszości wyjście z inwestycji w celu ograniczenia utraty płynności pierwotnej inwestycji. Z związku z tym, nabywca obciążony jest dodatkowym kosztem w takiej czynności, co należy wziąć pod uwagę.
Nie tylko spółki notowane na giełdzie narażone są na przejęcie. Zmiana kontroli nad spółką może nastąpić również w tych nie podlegających obrotowi publicznemu, choć z oczywistych względów są one mniej wrażliwe na wrogie przejęcie. Ważnym elementem skomplikowanego układu prawa ułatwiającym przejęcie jest mechanizm przymusowego wykupu akcji. Przymusowy wykup akcji oznacza tutaj przymusowe nabycie pozostałych akcji spółki docelowej. W wielu systemach prawnych przymusowy wykup akcji możliwy jest wyłącznie w stosunku do spółek w obrocie publicznym. Jednakże w Polsce istnieje osobny zestaw przepisów odnoszący się do spółek znajdujących się poza obrotem publicznym. Niniejszy artykuł stanowi omówienie praktycznych problemów związanych z przymusowym wykupem spółek poza obrotem publicznym w świetle prawa polskiego.
Fuzja przedsiębiorstw może w znaczący sposób poprawić pozycję wspólników w dwóch lub większej liczbie spółek objętych tego rodzaju przekształceniem. Ponadto, przekształcenie dłużnika może wpłynąć na wierzycieli, jako osoby trzecie. Artykuł ten omawia sytuację wspólników sprzeciwiających się zdaniem oraz wierzycieli spółki, wyjaśniając zakres przysługujących im praw oraz środków prawnych. Z drugiej strony, istnienie pewnej mniejszości oraz ochrony wierzycieli obarcza taką czynność dodatkowym ryzykiem prawnym, które należy odnotować po stronie potencjalnych zagrożeń.
Prawo przejęć od kilkudziesięciu lat jest przedmiotem harmonizacji w Europie. Przyjętą ostatecznie w 2004 roku 13 Dyrektywę powszechnie uznaje się za skromny kompromis w tej materii. W związku z tym, różnice istniejące pomiędzy krajowymi systemami prawnymi, jak i praktyką, pozostają aktualne. Aby przetarg był skuteczny lub – przyjmując przeciwny punkt widzenia – aby skutecznie przeciwdziałać przejęciom, należy przede wszystkim rozumieć ramy prawne w jakich dokonuje się przejęć oraz rozumieć obowiązki zarządu spółki przejmowanej/bronionej oraz dostępne mechanizmy obrony.
W przypadku deklaracji upadłości likwidacyjnej bądź upadłości układowej, usuwających prawo upadłego do zarządzania majątkiem obejmującym masę upadłości, zgodnie z art. 174.1.4 KPC, sąd jest z urzędu zobligowany do zawieszenia toczących się postępowań oraz poinformowania syndyka masy upadłościowej bądź zarządcy sądowego o toczącym się postępowaniu, z wyznaczeniem stosownego okresu czasu na przystąpienie przezeń do rzeczonego postępowania.
Zagadnienie kontroli nieuczciwych warunków stanowi jedno z podstawowych zagadnień w zakresie europejskiej harmonizacji prawa prywatnego, głównie za sprawą Dyrektywy 93/13 z 13.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich przyjętej i obecnie wdrażanej w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Jednakże temat nie został jeszcze wyczerpany, a proces regulacji tego zagadnienia jeszcze nie dobiegł końca.
W obecnej atmosferze ekonomicznej spory korporacyjne są nieuniknione. Tego typu konflkty wynikają często z serii czynników, a wypracowanie kompleksowej strategii rozwiązywania sporów nigdy nie było tak ważne. Przedsiębiorstwo musi panować nad ryzykiem i radzić sobie z konfliktami od razu, kiedy powstają. Padną pytania, czy dany konflikt powienien być rozwiązany w sądzie, poprzez arbitraż, czy też poprzez alternatywne formy rozwiązywania sporów. Ze względu na brak panaceum, każde rozwiązanie posiada zalety i wady.
Ilość sporów sądowych zazwyczaj wykazuje tendencję wzrostową w czasach dekoniunktury gospodarczej. Gdy budżet jest ograniczony, stawki w sporach gospodarczych są o wiele wyższe, tak jak wzrasta i waga zapewnienia szybkiego i niekosztownego rozwiązania sporów klientów. Czy w rezultacie kryzysu finansowego dało się zaobserwować wzrost sporów gospodarczych? Jaka jest natura takich sporów?
Polski Minister Sprawiedliwości przygotował projekty zmian Prawa upadłościowego i naprawczego („PUN”), proponujące uchylenie dwóch kontrowersyjnych postanowień tego prawa. Na mocy obowiązującego prawa, po ogłoszenie upadłości spółki (upadłość z możliwością zawarcia układu – art. 142 PUN, jak również upadłość obejmująca likwidację majątku upadłego – art. 147), wszystkie uzgodnienia arbitrażowe tracą swoją moc prawną, a wszelkie toczące się postępowania ulegają zawieszeniu.
O ile umowa między stronami nie zakłada wyboru właściwości innego sądu lub strony nie zawarły zapisu na sąd polubowny, spory pomiędzy przedsiębiorcami w Polsce rozpatrywane są w ramach specjalnego postępowania gospodarczego prowadzonego przez wydziały gospodarcze sądów powszechnych. W postępowaniach tego typu strony muszą sprostać szeregowi wymogów formalnych. Nieprzestrzeganie tych wymogów formalnych może być równoznaczne z przegraniem sprawy, niezależnie od oceny prawnej meritum sprawy.
Artykuł jest próbą umiejscowienia pochodnych oraz strukturyzowanych instrumentów finansowych w systemie prawa Unii Europejskiej, jak również w prawie amerykańskim i polskim. Załamanie na rynku kredytów hipotecznych w USA doprowadziło do wezwań o zaostrzenie przepisów, by chronić stabilność i bezpieczeństwo systemu finansowego. Banki i pozostałe instytucje finansowe przekształciły (poprzez sekurytyzacje) większość wierzytelności wysokiego ryzyka w instrumenty typu ABS, MBS lub CDO. Następnie inicjatorzy sekurytyzacji sprzedawali te aktywa na rynkach papierów wartościowych instytucjom ubezpieczeniowym, funduszom hedgingowym i inwestycyjnym oraz innym inwestorom na całym świecie, przenosząc nie tylko prawa do płatności z aktywów, lecz również związane z nimi ryzyko kredytowe.
W czasie kryzysu gospodarczego przedsiębiorcy powinni starannie rozważyć europejskie postanowienia regulujące kwestie bankructwa , tzn. Rozporządzenie Rady nr 1346/2000/WE z dnia 29 maja 2000 r. Na mocy tych postanowień ogłoszenie upadłości spółki w jednym państwie członkowskim może zostać wykonane przez sąd innego państwa członkowskiego.
Celem artykułu jest próba podsumowania obecnej sytuacji na rynkach finansowych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na prawne przyczyny kryzysu finansowego. Przedmiotem analizy nie są jednak wyłącznie prawne aspekty, gdyż w przypadku tak złożonego zjawiska, jakim jest kryzys finansowy, konieczne jest uwzględnienie również elementów o charakterze socjologicznym, psychologicznym czy wreszcie aspektów ekonomicznych. Dopiero syntetyczne ujęcie ogółu zagadnień, z uwzględnieniem relacji pomiędzy nimi, pozwoliło wskazać na mechanizmy, które doprowadziły do obecnych zawirowań na rynku finansowym, i sformułować wnioski mogące pomóc w przezwyciężeniu kryzysu.
Recesja spowodowała falę bankructw w całej Europie. Jedną tendencją w bieżącej fali jest to, że coraz większa ilość spraw rozwiązuje się za pomocą sprzedaży aukcyjnej majątku dłużnika. Może to pozwolić mądrym kupującym nabyć rentowne aktywa spółek w kłopotach za ułamek kosztu odtworzenia. Lecz akwizycje realizowane tym sposobem nie są wolne od ryzyk.
Globalny kryzys finansowy, który rozpoczął sie w tamtym roku jak dotychczas był łagodny dla polskiej gospodarki. Według bieżących danych opublikowanych przez Eurostat, jedynie Polska i Cypr odnotowały dodatni wzrost PKB spośród państw członkowskich UE, które ogłosiły swoje wyniki. Jednakże, pomimo stosunkowo dobrego stanu polskich firm, od sierpnia 2008 r. nastąpiło znaczne osłabienie polskiej waluty w odniesieniu do euro. Aby zilustrować to zjawisko, wystarczy podać, że kurs wymiany PLN/EUR w dniu 31 lipca 2008 r. wynosił PLN 3,20 za euro w porównaniu do kursu PLN 4,89 za 1 EURO w dniu 18 lipca 2009 r.
Dr hab. Andrzej Kubas, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego [albo w skrócie: dr hab. Andrzej Kubas, Prof. UJ]. Wprowadzenie zasad wolnej gospodarki rynkowej, a wkrótce potem reguł gospodarki rynkowej w Polsce na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, zmieniły zasadniczo zarówno materialnoprawne powiązania pomiędzy przedsiębiorstwami, jak i sposób rozstrzygania sporów i prowadzenia mediacji w sprawach gospodarczych.
W polskim prawie znajdują się zapisy, dzięki którym, ogłaszając upadłość firmy przedsiębiorca może nie tylko kontynuować działalność, ale również zyskać dodatkową ochronę przed wierzycielami. Taki ‘układ’ może być również korzystny dla wierzycieli, których roszczenia zostaną zaspokojone w większym stopniu niż przy zwykłej sprzedaży majątku.