Postępowanie grupowe Sandomierz

Postępowanie grupowe związane jest z zaniedbaniami władzy publicznej w zakresie obowiązków z dziedziny ochrony przeciwpowodziowej, które doprowadziły do przerwania prawobrzeżnego wału przeciwpowodziowego Wisły w Sandomierzu w dzielnicy Koćmierzów w maju 2010 r. i następnie do zalania wodami powodziowymi obszaru prawobrzeżnego Sandomierza i okolic.

Postępowanie zakończyło się prawomocnie w 2020 r. Skargi kasacyjne pozwanych nie zostały przyjęte do rozpoznania przez Sąd Najwyższy w 2021 r.

Strony postępowania

Postępowanie zostało wszczęte na skutek pozwu Pana Zbigniewa Rusaka działającego w charakterze reprezentanta grupy przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie Świętokrzyskiemu, Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie, Województwu Świętokrzyskiemu – Świętokrzyskiemu Zarządowi Melioracji i Urządzeń Wodnych w Kielcach, Powiatowi Sandomierskiemu oraz Gminie Miejskiej Sandomierz.

Pan Zbigniew Rusak występował jako reprezentant grupy w rozumieniu ustawy z 19 grudnia 2010 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Grupa ostatecznie, na moment prawomocnego zakończenia postępowania, liczyła 25 osób poszkodowanych wskutek zarzucanego pozwanym deliktu.

Przedmiot postępowania

Po zmianie powództwa poprzez ograniczenie żądania powództwa o zapłatę do żądania ustalenia odpowiedzialności, na zasadzie art. 2 ust. 3 ustawy z 19 grudnia 2010 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, przedmiotem postępowania było ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej Pozwanych wobec członków grupy z tytułu czynu niedozwolonego polegającego na niezgodnym z prawem wykonywaniu władzy publicznej przez Pozwanych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (nienależytym wypełnianiu tych obowiązków) na obszarze powiatu sandomierskiego w województwie świętokrzyskim, co doprowadziło do przelania się wody przez koronę wału przeciwpowodziowego położonego wzdłuż rzeki Wisły w dzielnicy Koćmierzów, gminie Sandomierz i jego przerwania (wskutek rozmycia) w dniu 19 maja 2010 r. oraz do dalszych konsekwencji pozostających w związku z tym zdarzeniem.

Stan sprawy

Postępowanie grupowe zakończyło się w pierwszej instancji wydaniem wyroku z dnia 19 października 2017 r. Apelacje Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie oraz Województwo Świętokrzyskie (dalej jako: „Pozwani”) zostały oddalone przez Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 7 września 2020 r.

Po uprawomocnieniu się wyroku sądu pierwszej instancji oraz odmowie przyjęcia do rozpoznania skarg kasacyjnych Pozwanych przez Sąd Najwyższy, Poszkodowani oraz Pozwani podjęli rozmowy ugodowe. Od 2022 r. stopniowo zawierane są ugody, na mocy których Pozwani wypłacają Poszkodowanym odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Ponadto, część Poszkodowanych, dla których przebieg rozmów ugodowych nie był satysfakcjonujący, zdecydowała się na wystąpienie przeciwko Pozwanym z pozwami indywidualnymi o zapłatę odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Postępowania te (za wyjątkiem jednego, w ramach którego zawarto ugodę) pozostają w toku przed sądami pierwszej instancji.

Przebieg postępowania

Pozew został złożony w dniu 1 września 2010 r. i był jednym z pierwszych pozwów grupowych wniesionych po wejściu w życie ustawy z 19 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Początkowo grupę tworzyło 17 osób, a żądanie powództwa zmierzało do zasądzenia na rzecz poszczególnych członków grupy konkretnych kwot odszkodowania.

1. Pozew dwukrotnie przechodził fazę badania dopuszczalności postępowania grupowego (certyfikacji); pierwsze z postanowień Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 20 maja 2011 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym zostało zaskarżone przez pozwanych. Sąd drugiej instancji uchylił je i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
2. W toku postępowania Strona Powodowa dokonała zmiany powództwa, ograniczając dotychczasowe żądanie zasądzenia (zapłaty konkretnych kwot odszkodowań na rzecz poszczególnych członków grupy) do żądania ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej Pozwanych.
3. Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny ponownie orzekł o rozpoznaniu w postępowaniu grupowym sprawy o ustalenie odpowiedzialności pozwanych oraz odrzucił pozew o zapłatę (w związku ze zmianą powództwa). Postanowienie to zostało zaskarżone – w zakresie rozstrzygnięcia o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym przez pozwany Skarb Państwa, zaś w zakresie formalnego rozstrzygnięcia o odrzuceniu pozwu o zapłatę – przez Stronę Powodową.
4. Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny postanowieniem z dnia 17 września 2012 r., sygn. akt I ACz 1324/12, oddalił zażalenie Skarbu Państwa oraz – uwzględniając zażalenie Strony Powodowej – uchylił zawarte w postanowieniu z dnia 26 kwietnia 2012 r. orzeczenie o odrzuceniu pozwu o zapłatę. Spowodowało to uprawomocnienie się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Tym samym, zakończył się pierwszy etap postępowania, czyli badanie dopuszczalności postępowania grupowego.
5. Następnie Sąd Okręgowy w Krakowie zarządził publikację ogłoszeń o wszczęciu postępowania grupowego w sprawie do sygnatury akt I C 1419/10, które ukazały się w Tygodniku Nadwiślańskim, w Gazecie Wyborczej oraz w dzienniku Echo Dnia, odpowiednio w dniach 6, 11 i 13 grudnia 2012 r., wyznaczając trzymiesięczny termin, na przystąpienie do grupy nowych osób. Na podstawie ogłoszeń oświadczenia o przystąpieniu do grupy złożyło kolejnych 11 osób.
6. Postanowieniem z dnia 6 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił skład grupy zgodnie z wykazem osób przedstawionym przez Stronę Powodową, obejmującym 27 członków (osoby fizyczne i prawne). Postanowienie w przedmiocie składu grupy zostało zaskarżone przez Skarb Państwa. Zażalenie to zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie Wydział I Cywilny z dnia 10 grudnia 2013 r., sygn. akt I ACz 2189/13, wobec czego skład grupy został prawomocnie ustalony.
7. W dalszej kolejności Sąd Okręgowy w Krakowie przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe, które obejmowało dowód z opinii jednostki opiniującej Integrated Engineering sp. z o.o. oraz dowody z dokumentów i zeznań świadków. Postępowanie dowodowe zakończyło się w październiku 2017 r.
8. 19 kwietnia 2017 r. w związku ze śmiercią jednego z członków grupy – Sąd Okręgowy w Krakowie wydał postanowienie, którym dokonał zmiany postanowienia w przedmiocie składu grupy poprzez wyłączenie z niej zmarłego członka grupy. Postanowienie w przedmiocie zmiany zostało zaskarżone przez Skarb Państwa zażaleniem, które zostało w całości oddalone przez Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny postanowieniem z 6 września 2017 r., sygn. akt I ACz 1231/17.
9. W dniu 19 października 2017 r. Sąd Okręgowy w Krakowie wydał wyrok kończący postępowanie w pierwszej instancji, w którym ustalił, że Skarb Państwa – Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie oraz Województwo Świętokrzyskie – Świętokrzyski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Kielcach ponoszą solidarną odpowiedzialność za złożony czyn niedozwolony polegający na nienależytym wykonywaniu władzy publicznej w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (art. 417 k.c.) oraz oddalił powództwo w dalej idącym zakresie.
10. W marcu 2018 r. Skarb Państwa – Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (samodzielnie) oraz Województwo Świętokrzyskie wniosły apelacje od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 19 października 2017 r., sygn. akt I C 1419/10.
11. W dniu 28 czerwca 2019 r. miała miejsce pierwsza rozprawa przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie (sygn. akt I ACa 954/18), na której Sąd Apelacyjny w Krakowie postanowił przedstawić Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości:

    1. „Czy regionalna Wspólnota Samorządowa – Województwo, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za niezgodne z prawem działanie /zaniechanie/ marszałka województwa realizowane przy wykonywaniu władzy publicznej w ramach zadań z zakresu administracji rządowej, określonych w art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne /tj. dawnego prawa wodnego, według brzmienia wynikającego z Dz.U.2001r. nr 115 poz.1229, ze zm. Dz.U. 2004r. nr 116 poz. 1206/”;

    2. „Czy Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie w Warszawie wstąpiło do procesu na podstawie art. 534 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (tj. nowego Prawa wodnego Dz.U.2017.1566), z mocy prawa z dniem 1 stycznia 2018 r., w miejsce dotąd biorącego udział w sprawie województwa?” (w wypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie wskazane powyżej w punkcie 1).

12. W dniu 27 lutego 2020 r., w sprawie pod sygn. akt III CZP 57/19, Sąd Najwyższy podjął uchwałę następującej treści:

    „1. Województwo ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za niezgodne z prawem działania lub zaniechania marszałka województwa realizowane przy wykonywaniu władzy publicznej w ramach zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, o których mowa w art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r. poz. 1121 ze zm.).

    2. W procesie cywilnym o odszkodowanie za niezgodne z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu zadań publicznych, o których mowa w art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r. poz. 1121 ze zm.), wszczętym przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2018 r. poz. 2268, ze zm.) w miejsce pozwanego województwa, nie wstępuje na podstawie art. 534 ust. 5 pkt 3 tej ustawy Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie w Warszawie.”

13. W trakcie trwania postępowania apelacyjnego, zmarł kolejny członek grupy, który w związku z tym został wyłączony z grupy przez Sąd Apelacyjny w Krakowie.
14. Wyrokiem z dnia 7 września 2020 r. (sprostowanym postanowieniem z 7 września 2020 r.) Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny oddalił apelacje Pozwanych Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie oraz Województwa Świętokrzyskiego. Tym samym wyrok sądu pierwszej instancji ustalający solidarną odpowiedzialność Pozwanych za złożony czyn niedozwolony polegający na nienależytym wykonywaniu władzy publicznej w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (art. 417 k.c.) stał się prawomocny. Uprawomocnienie się wyroku sądu pierwszej instancji ustalającego odpowiedzialność odszkodowawczą Pozwanych otworzyło Poszkodowanym drogę do domagania się od Pozwanych konkretnych odszkodowań.
15. W związku z powyższym, pełnomocnicy Poszkodowanych z naszej Kancelarii skierowali do Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie oraz Województwa Świętokrzyskiego zaproszenia do rozmów ugodowych deklarując wolę Poszkodowanych zawarcia ugód obejmujących odszkodowania. Pozwani wyrazili wolę prowadzenia rozmów, niemniej dopiero po rozpoznaniu skarg kasacyjnych złożonych przez Pozwanych.
16. Pozwani złożyli skargi kasacyjne od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 września 2020 r., które nie zostały przyjęte do rozpoznania przez Sąd Najwyższy. Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2021 r., wydanym do sygn. akt III CSK 67/21, Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania obu skarg kasacyjnych.
17. Rozmowy ugodowe rozpoczęły się więc faktycznie dopiero początkiem 2022 r. Strony ustaliły sposób procedowania, w tym dokonały podziału roszczeń Poszkodowanych na trzy grupy.
18. Grupa pierwsza obejmowała roszczenia przedsiębiorców, których szkody co do wysokości potwierdzały dokumenty urzędowe. W ramach tej grupy, w dniu 28 października 2022 r. zawarto sześć pierwszych ugód .
19. Grupa druga obejmowała tzw. szkody mieszkaniowe, czyli szkody związane z budynkami mieszkalnymi. W ramach tej grupy w dniu 17 lutego 2023 r. zawarto kolejnych 6 ugód.
20. Grupa trzecia obejmuje pozostałe roszczenia nie objęte grupą pierwszą i grupą drugą. Rozmowy w ramach tej grupy są w toku.
21. Ponadto, w przypadku spadkobierców dwóch osób, które były członkami grupy, ale zostały z niej wyłączone z uwagi na śmierć, złożono do sądów pozwy indywidualne. W jednej ze spraw została zawarta ugoda w lutym 2023 r., na mocy której spadkobiercy otrzymali odszkodowanie od Pozwanych. Druga sprawa pozostaje w toku, Strony prowadzą rozmowy ugodowe.
22. Niektórzy z Poszkodowanych, dla których przebieg rozmów ugodowych nie był satysfakcjonujący, zdecydowali się na skierowanie swoich roszczeń na drogę postępowania indywidualnego. W kilku przypadkach takie postępowania pozostają w toku. Jedno z postępowań zakończyło się ugodą. W zakresie kilku roszczeń objętych postępowaniami indywidualnymi Strony prowadzą rozmowy ugodowe.