Jedną z technologii pozwalających na zarządzanie emisjami CO2 jest gospodarcze wykorzystanie (CCU, Carbon Capture and Utilization). Pozwala to na zużywanie CO2 pochodzącego z wychwytu (z instalacji emitujących lub z powietrza) w miejsce węgla kopalnego zwłaszcza w gałęziach gospodarki związanych z trudnymi do eliminacji emisjami. CCU stanowi element łańcucha wartości CO2, na który składa się także wychwyt (Capture), transport oraz składowanie (Storage). Za najbardziej korzystne uważa się połączenie gospodarczego wykorzystywania CO2 (CCU) oraz jego sekwestracji (CCS).
Istnieje wiele technologii wykorzystania CO2 o różnej dojrzałości technicznej i komercyjnej. Podstawowy podział wyróżnia metody bez konwersji (np. wspomagane systemy wydobycia, systemy geotermalne, chłodnictwo) oraz z konwersją (produkcja paliw syntetycznych, metanolu, mocznika, produkcja polimerów, mineralizacja, uprawa alg). Ocena ich potencjału obejmuje m.in. trwałość eliminacji CO2, efektywność energetyczną, bezpieczeństwo, gotowość technologiczną i skalowalność. Technologie wspomaganego wydobycia wykazują największą dojrzałość, jednak nie mogą być one postrzegane jako efektywnie zmniejszające emisję CO2, gdyż wiążą się wydobywaniem węglowodorów kopalnych. Z kolei w przypadku konwersji CO2 różny może być czas jego eliminacji z obiegu – najkrótszy np. dla paliw, dłuży zaś dla tworzyw sztucznych lub materiałów budowlanych.
Instalacje CCU są możliwe do realizacji w istniejących zakładach emitujących. Przykładem może być pilotażowy projekt CO2-SNG zrealizowany w 2018 r. na terenie TAURON Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Łaziska, w ramach którego zademonstrowano możliwości konwersji wychwyconego CO2 w syntetyczny gaz ziemny (SNG), który następnie może być magazynowany, zatłaczany do sieci gazowej, czy też poddawany kompresji (CNG) i wykorzystywany jako paliwo. Walorem tego rozwiązania jest łączenie wychwytu i wykorzystania CO2 z magazynowaniem energii, przy umożliwieniu spożytkowania nadwyżek z OZE do produkcji wodoru w procesie elektrolizy. Ilustruje to możliwą synergię pomiędzy CCU a sieciami wodorowymi. Technologia CCU może być wykorzystywana także „modułowo”, jako część złożonych procesów. Walorem CCU jest swoboda ulokowania instalacji, gdyż może ona znajdować się w pobliżu źródła wychwyconego CO2, co minimalizuje problemy związane z jego transportem.
Problematyka CCU jest przedmiotem uregulowań prawnych w ograniczonym zakresie. Ustawodawstwo krajowe i unijne skupia się tradycyjnie na składowaniu i transporcie. Zaobserwować można wzrost zainteresowania uregulowaniami prawnymi CCU, czego przejawem jest rozpoznanie go jako elementu strategii przemysłowego zarządzania emisjami CO2 w UE.
Jednym z najtrudniejszych wyzwań dla CCU jest zagadnienie trwałości składowania CO2 w produktach. Możemy mówić o wykorzystaniu „trwałym” (eliminacja) lub jedynie „tymczasowym” (przesunięcie emisji w czasie). Początkowo regulacje systemu ETS przewidywały możliwość uznania za niewyemitowany jedynie CO2 wychwyconego i zatłoczonego do składowiska. W orzecznictwie TSUE (sprawa Schaefer Kalk) w drodze wykładni celowościowej dyrektywy ETS oraz rozporządzania MRR uznano za niewyemitowany również CO2, który w procesie produkcji jest przekształcany w inną stabilną substancję chemiczną. Sprawa dotoczyła wykorzystywania CO2 z procesu kalcynacji wapna do produkcji strącanego węglanu wapnia (PCC). W rewizji dyrektywy ETS w 2023 r. wprowadzono znowelizowany art. 12 (3a), który uznaje „wychwycenie gazów cieplarnianych i wykorzystane w taki sposób, aby były związane chemicznie z produktem, tak że nie przedostają się one do atmosfery przy normalnym użytkowaniu, wliczając w to wszelkie normalne czynności mające miejsce po końcu przydatności produktu do użycia.”. W ten sposób doszło do normatywnego rozpoznania składowania CO2 w niektórych rodzajach produktów w kontekście rozliczania jego emisji. Aktualnie Komisja przygotowuje akt delegowany, określający szczegółowe warunki, w jakich można uznać dny proces za „stałe składowanie”. Elementem tworzenia ram prawnych CCU będzie także system certyfikacji usuwania dwutlenku węgla (Carbon Removal Certification Framework, CRCF), który pozwoli na zwiększenie transparentności i ocenę efektywności tych procesów.
Pierwotnie tekst ukazał się: CIRE, 05.07.2024